چهار هفته از اعتراضات بدون رهبری، جلیقه زردها گذشت و این جنبش چنان خواسته های خود را فراگیر نسبت به کل جامعه فرانسه گفته است، که سندیکای پولیس فرانسه اعلام کرد، که به معترضان می پیوندد، چرا که این جنبش یک حرکت برای مطالبه ای خواسته های اجتماعی است که یک گروه اجتماعی در مطالبه ی آن پیشرو شده اند و در این مسیر دیگر اقشار جامعه به آنها پیوستند و با گسترش این مطالبات در سایر اقشار جامعه، دولت و رییس جمهورفرانسه هم گام به گام عقب نشستند وعلاوه بر کاهش قیمت سوخت به کاهش مالیات و افزایش حداقل دستمزدها رسیدند!
ویژگی برجسته این اعتراضات نداشتن رهبری واحد است و با شبکه های اجتماعی میان مردم هماهنگی برای برپای راهپیمای اعتراضی انجام می گیرد.
در اعتراضات جنبش روشنایی افغانستان و اعتراضات زمستان ۱۳۹۶ ایران هم رهبری واحدی به معنی تحزب وجود نداشت. درباره ی جنبش روشنایی رهبران بیشتر نقش سخنگو را داشتند و بیشتر هماهنگی ها برای حضور مردم از طریق شبکه اجتماعی بود تا از طریق شبکه های حزبی و ساختارهای سیاسی و حزبی این از ویژگی های قابل بررسی جنبش روشنایی بود، که متاسفانه شایسته و بایسته به آن پرداخته نشد و با ترور و انتحار و از سوی دیگر همراه نکردن سایر گروههای اجتماعی و سیاسی و اصناف و اقشار این خواسته بحق مسیر تحقق خواسته مردم را نرفت!
در این نوشتار، سنجش ماهیتی و به چیستی نقش شبکه های اجتماعی در راهبری اعتراضات مردمی ایران وافغانستان و فرانسه می پردازیم، شاید گفته بشود قیاس، قیاس مع الفارق و مغالطه در تشبیه است! اما انگیزه نگارش، آسیب شناسی مطالبات مردمی و رفتار حکومت در برابر خواسته های مردم است. تا ازاین میان برای رسیدن به خواسته بحق مردم و مطالبه گری ثمربخش، راهی گشوده گردد.
نخست با اشاره ی کوتاه به ناهمگونی ها ی جوامع و دولتهای افغانستان، ایران و فرانسه می پردازیم؛
۱- فرانسه جمهوری لایسیته و افغانستان و ایران جمهوری اسلامی هستند.
۲- معیار برحق بودن یک مطالبه و تشخیص حق وناحق در ایران و افغانستان، شرع است اما در فرانسه اجماع عمومی مردم و تصویب قانون، توسط نمایندگان مردم در پارلمان است. این تمایز در تعریف حق و مطالبه پذیرش خواسته مردم را مشروط به تایید رجال مذهبی می کند.
۳- دولت فرانسه متکی به مالیاتهای مردمی است و در ایران دولت وابسته به درآمد فروش نفت است و در افغانستان دولت متکی به کمکهای خارجی است.
۴- در فرانسه نهاد جریان آزاد اطلاعات در حدی استوار است که می توان گفت پایه تمدن و جامعه ی امروز غرب و فرانسه بر جریان آزاد اطلاعات بنیان است اما در ایران و افغانستان برای خبرنگاران و کنشگران رسانه ی محدویت و سانسور شدیدی وجود دارد تنها شکل آن فرق دارد. در افغانستان، تهدید به قتل و قتل روزنامه نگاران و خبرنگاران که آمارکشتگانِ فعالان خبری دلیل این ادعا است و در ایران حبس و زندانِ روزنامه نگاران و سانسور و فیلتر انترنت و شبکه های اجتماعی دلیل مدعا است.
۵- در غرب و فرانسه توسعه و انکشاف سیاسی و اقتصادی دستاوردِ دگرگونی های جامعه در یک مسیر تاریخی است و از کف جامعه و از بطن جامعه انکشاف به عمل می آید وبه دیگر شئون اجتماع (اقتصاد، فرهنگ، آموزش، سیاست و…) سرایت می کند اما در کشورهای در حال رشد این انکشاف و گسترش جامعه حالت آمرانه دارد و از بالا بر همه اجتماع تحمیل می شود به همین دلیل شاهدِ مقاومتهای در برابر برنامه های انکشافی هستیم.
۶- زیر ساخت و مقدمه کاربرد گسترده ی شبکه های اجتماعی در غرب و فرانسه با گذر از دوران صنعتی در قرن ۱۹ و ۲۰ و با ورود به عصر اطلاعات در قرن ۲۱ انجام شده است ولی کشورهای مانند ایران و افغانستان هنوز درگیر انکشاف صنعتی و گسترش صنایع هستند.
اما واقعیت این است که مردم افغانستان و ایران به انترنت و شبکه های اجتماعی دسترسی دارند اما چگونه این امکان و ابزار بکار برده شود تا اتحاد و همبستگی اجتماعی برای مطالبات مردمی شکل بگیرد؟
نکته اول: تا به امروز کارکرد شبکه های اجتماعی در ایران و افغانستان موفق بوده است چرا که دشمنان آزادی و اتحاد مردم، برابر جریان آزاد اطلاعات، دو راه را برگزیده اند.
نخست، برخورد خشونت بار با فعالان رسانه ی مانند کشتار و زندانی کردن که نشانه ی از درماندگی و نداشتن منطق فکری، مخالفان است.
دوم، برقراری سانسور و ایجاد آلودگی اطلاعاتی و نشر اطلاعات جعلی از طریق منابع نامعتبر و نامشخص که اعتماد به فضای مجازی را کاهش دهند، که پرداختن به این موضوعات سخن امروز ما نیست.
نکته دوم: درباره ی کاربرد اشتباه و نادرست از شبکه های اجتماعی و جابجای داده ها در انترنت با دو سخن می توان آسیب های وارده را برشمرد؛ سخن نخست: داده و اطلاعات را نباید با ماده محرک اشتباه گرفت چون انسان با محرک، تحریک می شود و استفاده مداوم از محرکها اعتیاد آور است. و با دریافت داده ها و اطلاعات نباید واکنش نشان داد تا چهار پرسش بنیادی را در بررسی چیستی آن رویداد برابر مان بِنَهیم، یعنی کجا، چه هنگام، برای چه، چه کسی، برای چه کسی، چگونه و چرا یک رویداد، رخ می دهد! تا معتاد به اخبار و اطلاعات یک سویه نگردیم چون در این حالت برابر وابستگی و اعتیاد به اطلاعات و داده های یک طرفه به دنبال اخباری می گردیم که بر کام و فکر ما خوش آید مانند اینکه شما اخباری که خشمناکتان و یا شادتان می کند را پیاپی دریافت کنید پس از چندی به اخباری که شما را شاد یا خشمناک کند معتاد می شوید و ناخودآگاه این اخبار را جستجو و پیگیری می کنید.
سخن دوم: برای جلوگیری از آسیب نخست که گفته شد، باید اطلاعات و داده ها در فضای مجازی را تفکیک و سپس طبقه بندی کنیم و میان هر دسته از طبقات و میان هر دسته از طبقاتِ اطلاعات و داده های طبقه بندی شده ، پیوندی بیآبیم. این مهارت و سواد رسانه ی دو دستاورد برجسته دارد، ۱- از دچار شدن به آلودگی اطلاعاتی و فریب اطلاعاتی در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی پیشگیری می کند. ۲- نوعی یکپارچگی فکری و یکتای معنای در اندیشه و مفکوره ی کاربران می آفریند این یکتای و وحدت اندیشه، هماهنگی میان مردم را درپی دارد که فارغ از هرگونه وابستگی قومی و مذهبی در برابر پدیده های اجتماعی واکنش یکسان وهماهنگ شده را انجام دهند. آنچه در اعتراضات جلیقه زردهای فرانسه دیده می شود برخاسته از این هوش و درک اجتماعی مردم فرانسه بود که توانست اربابان زر و زور و تزویر را وادار به پذیرش خواسته های مردمان و زحمتکشان فرانسوی کند.
نویسنده: حمید تبرزن
