ایالات متحده با کشورهای آسیای میانه در مورد امکان پروازهای ترانزیت طیارات جنگی، اکتشافی و سایر طیارات نظامی امریکایی به افغانستان از طریق حریم هوایی آنها گفتگو میکند. راجع به این جنرال استیو لیونز رهبر قوماندانی حمل و نقل (TRANSCOM) نیروهای مسلح ایالات متحده اعلام داشت. به احتمال زیاد، این موضوعات با نمایندگان ترکمنستان و ازبکستان مورد بحث و گفتگو قرار گرفته، گرچه نه عشق آباد و نه هم تاشکند رسما این موضوع را تأیید نمی کنند.
اعلامیه جنرال لیونز سؤالات زیادی ایجاد می کند.
عملیات نظامی گسترده در افغانستان برنامه ریزی نشده است و پاکستان امر ممنوعیت پروازهای طیارات نظامی ناتو به این کشور نداده است. روابط واشنگتن با اسلام آباد را نمی توان بی ابر خواند، اما قطع کامل تماس های نظامی پاکستان با ایالات متحده و سایر کشورهای ناتو واقعی به نظر نمی رسد. کارشناسان بر این باورند که دهلیز حمل و نقل در فضای بعد شوروی جهت حمل و نقل هوایی نظامی پنتاگون برای تقویت توانایی های نظامی این کشور در آسیای میانه ضروری است. کارشناسان می گویند که این نه تنها منافع روسیه را تهدید می کند بلکه با "حمله پنهانی و ناگهانی احتمالی به ایران" نیز همراه خواهد بود. این معلومات بطور غیر مستقیم پروژه های ایالات متحده را برای ایجاد زیرساخت های حمل و نقل جدید در خاک بعد شوروی را تأیید می کند.
به گفته استیو لیونز، صحبت بر سر تحقق ابتکار جدیدی تحت رهبری وزارت امور خارجه مطرح می باشد که مکمل شبکه به اصطلاح اکمالاتی شمالی (CDS) است که پنتاگون در گذشته اخیر به طور فعال از آن برای تامینات نیروهای مستقر خود در افغانستان استفاده می کرد.
CDS راهی برای تأمین نیروهای نظامی ایالات متحده و سایر كشورهای ناتو در عملیات مأموریت پشتیبانی قاطع (Resolute Support Mission) است كه از قلمرو جمهوری های شوروی سابق می گذرد و در افغانستان خاتمه می یابد. عملیات ماموریت پشتیبانی قاطع در سال 2015 پس از مرحله چند ساله عملیات محاربوی علیه گروه های تروریستی آغاز شد. این ماموریت محاربوی نیست و متوجه حل مشکلات بشردوستانه و آموزش اردوی افغانستان است. و به طور ناگهانی پرواز محاربوی نیروی هوایی امریکا بر فراز خاک کشورهای بعد شوروی پلانگذاری میشود.
برای حل وظایف مأموریت "پشتیبانی قاطع"، گروپ از سربازان ناتو شامل بیش از 25 هزار سرباز از بیش از 20 کشور (از ایالات متحده - حدود 15 هزار سرباز و افسر) در افغانستان مستقر شده اند. طیارات جنگی، هلیکوپترها و طیارات بدون سرنشین نیز برای مبارزه با شبه نظامیان استفاده می شوند. اما تعداد آنها نسبتاً کم است. براساس معلومات باز، از ماه جون سال 2019، این گروه شامل 24 فروند طیاره، 80 فروند هلیکوپتر و تعداد معین طیارات اکتشافی و طیارات بدون سرنشین بود. تمام این سلاح ها عملاً بدون مشکل از طریق پاکستان انتقال داده میشوند. با وجود بدتر شدن روابط با این کشور و قطع مذاکرات ایالات متحده با رهبران طالبان (ممنوع در فدراسیون روسیه)، اسلام آباد مانع حمل نقل محموله های نظامی به افغانستان نمی شود. و نیروهای ناتو عملیات نظامی گسترده ای را در افغانستان برنامه ریزی نمی کنند. دو هفته پیش، با وجود عدم موفقیت مذاکرات ایالات متحده با طالبان، استوارت پیچ، رئیس کمیته نظامی ناتو، در جلسه سفری پیمان در لیوبلیانا اظهار داشت که ناتو طرفدار راه حل سیاسی منازعه در افغانستان است و این مشی را ادامه خواهد داد. پس چرا، پروازهای طیارات جنگی امریکا بالای خاک کشورهای آسیای مرکزی در مجاورت مرزهای فدراسیون روسیه برنامه ریزی میشود؟
کلارک کوپر، دستیار وزیر امور خارجه امریكا در امور سیاسی، اعتراف كرد كه واشنگتن با طراحی نمودن مسیرهای "اکمالاتی شمالی" به افغانستان، سعی می ورزد، تا "سازگاری عملیاتی قابل ملاحظه امریكا" را با كشورهای شوروی سابق فراهم كند. همچنین جهت خارج ساختن "مسکو از همکاری های نظامی و نظامی-تخنیکی" با شرکای آسیای مرکزی تلاش بعمل می آید.
دگروال ولادیمیر پاپوف، کارشناس نظامی، به روزنامه «نی زاویسمایا گازیته» گفت:«من فکر می کنم که امروز پاکستان از ایالات متحده دور می شود و به طور فزاینده به روسیه و چین نزدیکتر می شود»." این امریکایی ها را ناراحت می سازد.
آنها می خواهند کانال اضافی تامینات و نفوذ خود را در افغانستان عاری از خطرات ناشی از فعالیت های اسلام آباد ایجاد کنند. بنابراین، پنتاگون به طیارت جنگی امریکایی احتیاج دارد، تا آزادانه از طریق حریم هوایی کشورهای بعد شوروی پرواز کنند. کارشناس پیشبینی میکند، در عین حال، «نباید این امر را مستثنی ساخت که امریکا در افغانستان پایگاه های اضافی برای واردآوردن ضربه ممکن علنی و ناگهانی بر ایران آماده می سازد». طوریکه معلوم است، رئیس جمهور ولادیمیر پوتین پس از صحبت با حسن روحانی، رهبر ایران، وریانت تحمیلی غرب راجع به رد پای ایران در حمله مورخ 12 سپتمبر بر تصفیه خانه های نفتی عربستان را رد کرد. کارشناس این سوال را مطرح میکند که برای کسی این حمله ضرور بود؟ فقط بعد از این حادثه ایالات متحده گسترش فعالیت های نظامی خود را در نزدیکی مرزهای ایران آغاز کرد. از جمله، آنها می خواهند از قلمرو شوروی سابق استفاده كنند. اینها پلان های مشکوک و نگران کننده است. "
حمل و نقل ترانزیت کالا از طریق شبکه اکمالاتی شمالی (CDS) هرگز پیشبینی نمی کرد که این شبکه محاربوی باشد. جمهوری های جامعه دول مستقل که از طریق آنها این شبکه عبور می کند، آن را شبکه عقب جبهه می نامند که مربوط به حمل مهمات و سلاح نیست. در اکتوبر سال 2017، در چارچوب هفتمین کنفرانس منطقه ای همکاری های اقتصادی در مورد افغانستان (RECCA) در عشق آباد که با شرکت افغانستان، ترکیه، ترکمنستان، آذربایجان و گرجستان برگزار شد، توافق نامه ای راجع به اعمار مسیر حمل و نقل دهلیز لاجورد به ارزش 2 میلیارد دالر امضا شد. در دسمبر سال 2018 در غرب افغانستان، در ولایت هرات افتتاح آن صورت گرفت. بنابراین، اکنون راه آهن و شاهراهای افغانستان را با بندر ترکمنباشی در بحیره کسپین وصل می کنند. و همچنین این دهلیز از طریق بحیره کسپین به باکو و بنادر پوتی و باتومی گرجستان تا انقره و استانبول امتداد می یابد.
امریکا و ناتو به این پروژه تجارتی توجه زیادی مبذول میدارند. زلمی خلیلزاد نماینده ویژه ایالات متحده در باره افغانستان در دیدار با داوید زالکالیانی وزیر خارجه گرجستان در واشنگتن در فبروری سال روان در این باره اعلام داشت. از این صحبت برمی آید که این پروژه، از جمله، به تامینات ناتو در افغانستان کمک می کند. اما این پشتیبانی عقب جبهه است و به اسلحه و مهمات مربوط نمی شود. به همین ترتیب، پیمان با شرکت آذربایجان و ترکمنستان دهلیز هوایی تأسیس کرده است. در اپریل سال 2019 این واقعیت توسط وزارت امور خارجه آذربایجان تأیید شد. وزارت خارجه سپس اطلاعات مربوط به بسته شدن حریم هوایی از طریق جمهوری آذربایجان برای کشورهای عضو ناتو برای انتقالات به افغانستان را که قبلاً مجله آلمانی Spiegel منتشر نمودهبود، تکذیب کرد.
دگروال شمیل گاریف، کارشناس نظامی میگوید:« دهلیز لاجورد می توانست افغانستان و اروپا را از طریق کوتاه ترین راه - از طریق ایران و ترکیه به هم وصل کند. اما واشنگتن به این نیاز ندارد. ایالات متحده با کمک گرجستان، آذربایجان و ترکمنستان می تواند از این دهلیز برای اهداف نظامی-استراتژیک نه تنها برای حل وظایف در افغانستان بلکه در مقابل فدراسیون روسیه و ایران نیز استفاده کند. قصد ایالات متحده در مورد ترانزیت طیارات نظامی پنتاگون بر فراز خاک جمهوری های شوروی سابق، نگران کننده است: آنها می خواهند هر کاری انجام دهند، تا کاپی پایگاه های هوایی خان آباد، ماناس و غیره در آسیای مرکزی بوجود آیند. فکر میشود، فدراسیون روسیه این اجازه را نخواهد داد».