قصد طالبان برای ایجاد سیستم بانکداری اسلامی/ این اقدام در شرایط فروپاشی اقتصادی منطقی است؟
© Photo / AFG Central bank
عضو شوید
معاون بانک مرکزی طالبان اعلام کرده که آنها قصد دارند سیستم بانکداری اسلامی را در کشور ایجاد کنند. به گفته وی بانک افغانستان به‌خاطر فراهم‌کردن تسهیلات لازم برای مردم در سیستم بانکی و تجارتی متعهد است و تلاش می‌کند تا سکتور مالی و بانکی را بیشتر از گذشته تقویت و همه معاملات را به‌زودی به‌گونه‌ی عادی برگرداند.
مولوی عبدالقدیر احمد معاون دوم «د افغانستان بانک» اخیرا گفت با روی کار آمدن حکومت جدید طالبان، کارهای زیادی در زمینه توسعه بانکداری اسلامی در کشور صورت گرفته است، اما به گفته وی، موارد اضافی دیگری نیز در مورد سیستم بانکداری روی دست است که باید انجام شود. او گفته که در آینده تمام خواسته های بانک برای تصویب به وزارت مالیه ارسال خواهد شد.
نهادهای مالی، به خصوص نظام بانکی کشور، ممکن است اولین حوزه‌ای باشند که طالبان درصدد تغییر قوانین و مقررات آنها برآید. در چنین شرایطی باید توجه داشت که حرکت به سمت تغییرات تدریجی، اثربخشی بسیار بیشتری در مقایسه با تغییرات سریع و ناگهانی خواهند داشت.
- آیا گذار به نظام بانکداری اسلامی به بهبود اقتصاد کشور کمک خواهد کرد؟ چنین سیستم بانکداری چه تاثیری بر وضعیت مالی مردم دارد؟ این اقدام در شرایط اقتصادی کنونی چقدر منطقی است؟
سیف الدین سیحون، استاد دانشگاه و آگاه مسایل اقتصادی افغانستان در صحبت با اسپوتنیک می‌گوید، در سیستم مالی بین المللی که امروز در سطح جهان رایج است، نظام بانکداری اسلامی بیشتر یک ادعا است تا یک واقعیت.
«سیستم پولی جهانی دائم بر مبنای داد و ستد و فعالیت اقتصادی صورت می‌گیرد. اگر قرار باشد که هیچگونه معامله و روابط اقتصادی با سایر کشورها موجود نباشد می‌توان ادعای ایجاد بانکداری اسلامی را کرد. اما زمانی‌که انتقال پول از یک کشور به کشور دیگر صورت بگیرد چنین ادعا غیر واقعی به نظر می‌رسد.ا گر قرار باشد که سیستم بانکی اسلامی که تا کنون به معنای واقعی در یچ کشور دنیا وجود ندارد، ایجاد شود نهاد های ساخته خواهد شد که معاملات ربوی بر اساس آن انجام خواهد شد.»
معاملات ربوی به وام‌های متعارف و معاملات قرضی بانک‌ها گفته می‌شود که گاهی به صورت ودیعه گذاشتن مال ( سپرده‌گذاری ) در بانک با دریافت سود انجام می‌شود، و گاهی به صورت وام‌های بهره‌دار بانکی است. سود مورد دوم غالباً بیشتر از مورد اول است و این مقدار تفاوت، سود بانکی را تشکیل می‌دهد.
کارشناس افزود:
«براساس این سیستم بهره گرفتن جایز نیست فقط در مفاد آن می‌توان شریک شد و این همان کاری است که در بانک های ربوی و مرابحه انجام می‌شود و در حقیقت به معنای بهره‌گیری است. فعلا عربستان سعودی و برخی کشور های اسلامی دیگر ادعا های از سیستم بانکداری اسلامی را مطرح کرده اند که با واقعیت همخوانی ندارد.»
به گفته کارشناس، زمانی که مردم از پولی که در بانک می‌گذارند، بهره دریافت نکنند پس آنها وادار نیستند که دارایی های خود را در بانک نگهداری کنند. بانکداری فقط یک انگیزه دارد، اینکه پول در بدل بهره به بانک سپرده می‌شود.
«بانک های اسلامی می‌خواهند یک هنر دیگر را نشان دهند. اینکه این هنر در مورد افغانستان صدق می‌تواند یا خیر، یا صحبت جداگانه است. بر این اساس که بانک، پول های مردم را جمع‌آوری می‌کند و معاملات اقتصادی را انجام می‌دهند و بعدا در آخر کار به تمام مشترکین بانک بهره پرداخته می‌شود که در نظام بانکداری اسلامی اینگونه معاملات مرابحه پولی گفته می‌شود. بانک های اسلامی در واقعیت فقط بهره گیری ندارند، بلکه در مفاد و زیان معاملات شریک می‌باشند.»
گفتنی است، مرابحه شامل قرارداد بین بانک و مشتری برای فروش یک دارایی یا کالاست. در این قرارداد، بانک کالاهای مورد تقاضای مشتری را خریداری کرده و آنها را به قیمت بیشتر به مشتری می فروشد. مبلغ سود (افزایش قیمت) پیش از بسته شدن قرارداد مشخص و تثیبت شده و به مشتری اعلام می شود.
آقای سیحون گفت، در جامعه افغانستان که مردم فاقد درآمد هستند، در واقعیت پول و دارایی ندارند که در بانک نگهداری شود. فقط افردای می‌توانند پول های خود را برای بهره‌گیری در بانک نگهداری کنند که از طریقه های غیر قانونی، به عنوان مثال قاچاق مواد مخدر، قاچاق اموال و کالا های غیرقانونی این دارایی ها به دست آورده اند.
«در شرایط کنونی که مردم بدون این موارد هم اصلا اعتباری به بانک ها ندارند، و در شرایطی که افغانستان با سایر کشورهای جهان هیچگونه پیوندی هم ندارد و دارایی های افغانستان که در بانک های خارجی از سوی آمریکا مسدود شده است، و داد وستد بانکی نیز موجود نیست، پس نمی‌توان از موفقیت بانکداری اسلامی صحبت کرد.»
این استاد اقتصاد می‌گوید، احتمال دارد برخی حلقات و نهاد ها برای داد و ستد و منافع شخصی خود فعالیت های را میان خود برقرار کنند که آن هم با درنظرداشت محدودیت های بین المللی موجود، چندان موفقیت نخواهد داشت.
«معاملات بانکداری را زمانی می‌توان موفقیت آمیز دانست که با سیستم های معاصر پولی و سیستم بانک جهانی که بر مبنای فعالیت های اقتصادی متعارف استوار است، در ارتباط باشد که متاسفانه چنین ارتباطی در حال حاضر در افغانستان موجود نیست.»
کارشناس گفت، با وجود همه‌ی این شرایط و محدودیت ها وبا درنظرداشت عدم موجدیت اقتصاد متعارف و عدم ذخیره پولی، نیزامکان پول‌شویی در افغانستان موجود است. این وظیفه طالبان است تا به دنبال راهی برای بازسازی اقتصاد افغانستان و جلوگیری از بروز فقر شدید در کشور باشد. باید توجه داشت که فقر شدید سبب تشدید نا آرامی‌های اجتماعی و افزایش بیکاری شده و زمینه‌ساز بالا رفتن سطح جرم و جنایت در کشور خواهد شد.
«هرچند طی دو دهه گذشته پیشرفت‌های قابل توجهی در افغانستان صورت گرفت. اما تسلط طالبان بر کشور که زمینه ساز قطع حمایت‌های جامعه بین‌المللی از افغانستان شده، ممکن است تا اواسط سال 2022، افغانستان را دچار فقر شدید کرده و 97 درصد جمعیت افغانستان را به زیر خط فقر بکشاند.»
طالبان در تاریخ 15 آگست سال 2021 وارد کابل شد. از آن زمان به بعد، ارائه خدمات عمومی در کشور تعطیل شده و اغلب نیروهای متخصص از کشور فرار کرده‌اند. حالا بیش از دو ماه از زمان ورود این گروه به پایتخت می‌گذرد و هنوز اکثر ادارات دولتی که خدمات عمومی ارائه می‌کردند تعطیل هستند. هر چند این گروه در تلاش است تا ارائه خدمات عمومی را به تدریج از سر گیرد اما هنوز شماری از ادارات دولتی تعطیل بوده یا آینده مبهمی پیش رو دارند. نبود سرمایه انسانی، وجود مشکلات لجستیکی و مرتبط بودن نظام ادارات مختلف دولتی با یکدیگر، از جمله چالش‌های اصلی پیش رو برای آغاز دوباره روند ارائه خدمات عمومی و بانکداری هستند.
