لیو هویی در مطلب منتشره در نشریه The Paper (چین) می نویسد، نقش میانجی در "سرد ساختن" اوضاع در لیبیا آخرین گام پوتین در "بازی شطرنج" در شرق نزدیک و شمال افریقا است. در تاریخ 13 جنوری، به وقت محلی، فائیز مصطفی السراج، صدراعظم حکومت وفاق ملی لیبیا و خلیفه حفتر، سر قوماندان اعلی اردوی ملی لیبیا، راهی مسکو پایتخت روسیه شدند، تا مذاکرات درباره توافق آتش بس را آغاز کنند.
ولی در تاریخ 14 جنوری منابع روسی اعلام کردند که خلیفه حفتر موافقت نامه راجع به آتش بس را امضا نکرد و مسکو را ترک کرد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه گفت كه خلیفه حفتر به زمان بیشتری نیاز دارد.
پس از آن که در تاریخ 3 جنوری شخصیت نظامی ایران، قاسم سلیمانی در نتیجه ضربه هوایی هدفمند از سوی نیروی هوایی ایالات متحده کشته شد، انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و سایر قدرتهای بزرگ جهت حل منازعه تلاش می ورزند. به گونه مثال، پوتین ابتدا از سوریه، سپس از ترکیه دیدار کرد و بعد از آن انگیلا مرکل صدراعظم آلمان را در روسیه به حضور پذیرفت. در نتیجه تعدادی از اقدامات دیپلوماتیک، روسیه به یکی از مهمترین کشورها برای حل اوضاع در شرق نزدیک تبدیل شد.
خبرگزاری بلومبرگ در تاریخ 7 جنوری خبر داد: "مرگ سلیمانی می تواند ماهیت روابط روسیه با ایران، ترکیه و سوریه را تغییر دهد." در مقاله تحلیلی آن گفته شده، در صورت آغاز منازعه مسلحانه امریکا و ایران، "محور مقاومت" موجود مسلط ضد امریکایی و ضد اسرائیلی ایران در سوریه دیگر وجود نخواهد داشت و آنگاه ترکیه به یگانه الترناتیف برای روسیه مبدل خواهد گشت.
با وجود این نیو سینچون، رئیس فاکولته شرق نزدیک اکادمی روابط بین المللی معاصر چین، چند روز پیش مقاله ای را منتشر کرد که در آن تأکید شده که "کاهش استراتژیک" ایالات متحده و "جهش استراتژیک" روسیه واقعیت های عینی در صحنه شرق نزدیک است. ولی در آینده ای قابل پیش بینی، حضور و نفوذ روسیه در شرق نزدیک همچنان تا اندازه محدود و جزئی خواهد بود و خصوصیت تاکتیکی خواهد داشت. در عین حال، نفوذ ایالات متحده همچنان بسیار قوی و همه جانبه خواهد بود و خصوصیت استراتژیک خواهد داشت و از مبدل شدن به قدرت «فرامحلی» فاصله خواهد داشت.
در مقاله تحلیلی در روزنامه Foreign Policy در پایان نوامبر سال گذشته گفته شده که اگرچه روسیه به طور جدی در منازعات در شرق نزدیک شرکت دارد، اما نفوذ آن بیش از حد ارزیابی شده است. "با توجه به اینکه محصول ناخالص ملی روسیه فقط کمی بالاتر از بودجه اسپانیا است و بودجه دفاعی این کشور حتی به یک دهم بودجه دفاعی ایالات متحده نمی رسد، نفوذ روسیه بیشتر به تبلیغات تزئین یافته شباهت دارد."
سیموئل رامانی، دوکتور روابط بین الملل در کالج سنت انتونی در آکسفورد، به The Paper اعلام داشت که در مقایسه با توافق که سال گذشته با ترکیه در مورد ولایت ادلب سوریه حاصل شده بود، تلاش های دیپلوماتیک اخیر روسیه چندان موفق نبودند.
پس از مرگ سلیمانی، پوتین بلافاصله به سوریه رفت
پس از ترور سلیمانی، روسیه بلافاصله موضعگیری "ضد امریکایی" خود را اعلام کرد. در عین زمان، سوریه به مثابه «مهره اصلی» بازی شطرنج روسیه در شرق نزدیک به مواظبت عمده مسکو مبدل شده است.
مرگ سلیمانی اوضاع را در در شرق نزدیک برانگیخت و بسیار محتمل به نظر میرسد که این امر محاسبات و برنامه های پوتین را درباره سوریه و کل "تخته شطرنج" شرق نزدیک تغییر دهد.
در تاریخ 7 جنوری، آژانس بلومبرگ خاطرنشان كرد كه روسیه تمایل بیشتری به حفظ وضع موجود در مورد مساله سوریه دارد و نمی خواهد نیروهای ایران را كه از حکومت سوریه حمایت می كنند، از دست بدهد. ایران برای برنامه های ژئوپلیتیک روسیه در شرق نزدیک پشتیبانی مرکزی است و مسکو نمی خواهد ایران جایگزین سایر نیروهای طرفدار امریکایی شود.
ئین گان، همکار علمی انستیتوت مطالعات غرب آسیا و افریقا در اکادمی علوم اجتماعی چین، در مصاحبه رسانه ای اخیر تروریست های موجود در سوریه و عراق را با جانوران خونخوار در جنگل و ایالات متحده امریکا و ایران - را با دو شکارچی مقایسه کرد. او گفت:« در نهایت امر، آنها (ایالات متحده و ایران) شروع به جنگیدن با یکدیگر کردند، و پیامدهای این درگیری چیست؟ همه حیوانات درنده رانده شده بازگشتند». ئین گان همچنین اظهار داشت: «روسیه و سوریه باید اقدامات احتیاطی را تقویت کنند». به گفته وی، هدف از دیدار پوتین از سوریه "آماده گی ضروری برای اوضاع جدید موجود" بود.
ثبات اوضاع با ترکیه و میانجیگری در لیبیا: بازی شطرنج دیگر پوتین
لیبیا یکی دیگر از بازی های شطرنج درشمال افریقا و شرق نزدیک است که در آن روسیه نقش فعالی را ایفا می کند.
پس از سرنگونی معمر قذافی در سال 2011، وضعیت در لیبیا همچنان ناپایدار مانده است. بی قانونی در بسیاری از مناطق لیبیا مسلط است و دو گروه اصلی سیاسی دائماً با یکدیگر درگیر می شوند. از اپریل سال جاری، اردوی ملی لیبیا حمله به طرابلس را که تحت کنترول دولت توافق ملی (PNS) است، آغاز کرد و دور جدیدی از درگیری مسلحانه را به وجود آورد.
در تاریخ 2 جنوری، پارلمان ترکیه رسماً به حکومت اجازه اعزام نیرو به لیبیا داد، به همین دلیل منازعه در لیبیا به شدت تشدید شد. از آن زمان، روسیه به طور جدی میانجیگری می کند تا اوضاع لیبیا را «سردتر» سازد.
آیا مسکو قبلاً به مرکز دیپلوماتیک برای بحران شرق نزدیک تبدیل شده است؟
روسیه تقریباً با تمام کشورهایی که در شرق نزدیک باهم درگیری دارند از جمله، منازعه بین ایران و عربستان سعودی، درگیری عربستان سعودی و امارات با قطر، بحران اسرائیل و ایران و جنگ مصر و ترکیه روابط حسنه را حفظ می کند. روسیه به طرز ماهرانه ای "تعادل" در روابط با این کشورها را حفظ می کند.
در اکتوبر سال 2019، پوتین از عربستان سعودی و امارات متحده عربی دیدار کرد. تقریباً در عین زمان، نیروهای امریکایی از مناطق شمالی سوریه خارج شدند و روسیه به همراه ترکیه به سرعت منطقه غیرنظامی را در ادلب ایجاد کردند. در مدت کوتاه اوضاع در شرق نزدیک چنین بود که "ایالات متحده در حال ترک کردن و روسیه در حال آمدن است."
در اکتوبر گذشته تلویزیون Deutsche Welle آلمان به نقل از تحلیلگران گفت: سفرهای پوتین به عربستان سعودی و امارات باعث تقویت بیشتر نفوذ روسیه در منطقه شده است و دستیابی به توافق با عضو ناتو ترکیه در مورد سوریه "بی سابقه" است. توانایی ایالات متحده برای رهبری مشاغل در شرق نزدیک رو به زوال است و ساختار منطقه ای با تعادل جدید قدرت روبرو شده است.
با وجود این همه، در مقاله همچنین گفته شده که بدون در نظرداشت ناممکن بودن جایگزینی جایگاه ایالات متحده در شرق نزدیک، پوتین واقعاً " بازی شطرنج عالی انجام داد". دستاوردهای دیپلوماتیک وی در اسرائیل، عربستان سعودی و مصر توجه همه را به خود جلب کرده و همکاری مشترک با ترکیه و ایران درمورد موضوع سوریه نتایج مثبتی به همراه داشت. می توان گفت که او به مثابه بازیکن در بازی شطرنج سیاسی، بسیار "ماهر" است.
ئین گان در مصاحبه با نشریه The Paper گفت:«پس از مرگ سلیمانی، درگیری شدید بین ایالات متحده و ایران فرصتی دیگر به روسیه داد که به عنوان میانجی عمل کند. در شرق نزدیک ممکن است دشمن، دشمن برای مدت کوتاهی به متحد مبدل گردد.ولی او هنوز هم دشمن باقی می ماند».
