افغانستان پس از پاکستان طولانی ترین مرز را با تاجیکستان دارد. اما این مرز طولانی، شبیه دیگر مرزهای افغانستان عاری از چالش‌های امنیتی نیست.
تاجیکستان از ورود ستیزه جویان مذهبی از طریق این مرز به خاک خود همواره نگران بوده است. و نگرانی روسیه نیز قابل درک است زیرا داعش با ورود به خاک تاجیکستان و سایر مناطق آسیای مرکزی خطر و تهدید واقعی را متوجه روسیه می سازد.
ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه در دیدارش با امام علی رحمان، رییس جمهور تاجیکستان در مورد وضیعت امنیتی افغانستان و چالش‌های تاثیر گذار آن روی امنیت منطقه بحث و گفتگو کردند. رییس جمهور روسیه می گوید که در نشست های بین المللی باید روی امنیت و وضعیت سیاسی افغانستان بیشتر تمرکز شود.
سرویس امنیت فدرال روسیه نیز بار ها اعلام نموده که هراس افگنان از سوریه وارد افغانستان می‌شوند و این یک تهدید جدی برای آسیای میانه به شمار می‌روند.
اما با توجه به اینکه تاجیکستان به صورت سنتی بخشی از قلمرو تحت نفوذ روسیه به شمار می رود، آیا موضع گیری آن احتمالا شبیه موضع گیری روسیه است؟
آیا واقعا تهدید داعش در افغانستان تا حدی بزرگ است که روسیه و تاجیکستان تصمیم گرفته اند که با هم برای ازبین بردن این تهدید همکاری کنند؟
از آنجایی که روابط کابل و واشنگتن در وضعیت خوب قرار ندارد، آیا ممکن است که افغانستان روسیه را به عنوان جایگزین امریکا انتخاب کند و تجربه گذشته را یک بار دیگر امتحان کند؟
عتیق الله امر خیل کارشناس مسایل سیاسی — نظامی افغانستان در یک گفتگوی ویژه در پاسخ به سوالات خبرنگار اسپوتنیک گفت:
«با وجود تلفات سنگین در سوریه و عراق، دولت اسلامی، القاعده و گروه‌های تروریستی مرتبط با آنها، در صورت تنظیم نیروهای شان، مثل گذشته یک تهدید جدی شمرده می‌شوند و این هراس افگنان از سوریه به افغانستان می آیند و برای کشورهای آسیای مرکزی یک تهدید جدی می باشند».
به باور آقای امر خیل، ایالات متحده امریکا خود نیز در گسترش داعش در افغانستان نقش بزرگی را بازی می‌کند. وی می گوید، اگر کمک امریکا نمی بود؛ داعش نمی توانست در مناطق جنوبی افغانستان در شینوار در کنرا و حتا در شمال افغانستان نفوذ بکنند. به همه روشن است که در شماری از مناطق شمال افغانستان حتا با داعش کمک های هم صورت می گیرد و طبعا این مسأله نگرانی کشور های آسیای مرکزی و روسیه را برمی انگیزد.
اگر طالبان حاضر به صلح نشوند، واضح است که داعش نیز در افغانستان قوت حاصل می کنند و جلب جذب آنها در افغانستان و حتا در کشور های هم سرحد افغانستان بیشتر خواهد شد.
از سوی دیگر، با توجه به نگرانی مقام‌های روسیه دربارۀ «گسترش نفوذ داعش در افغانستان»، به نظر می‌رسد که مسکو دست کشیدن طالبان از جنگ در افغانستان را به نفع مبارزه با گروه (داعش) محاسبه کرده است.
به باور آقای امرخیل روسیه تلاش می‌کند که با طالبان ارتباط تنگاتنگی برقرارکند.او می افزاید، روسیه می‌تواند توسط طالبان جلوی نفوذ گسترده گروه تروریستی "دولت اسلامی" (داعش) را بگیرد و از این طریق نقش خود در افغانستان را پررنگ کند. مسکو به این نتیجه رسیده که طالبان یک گروه منسجم است که تنها در افغانستان مبارزه می‌کند و علاقه‌ای به فعالیت در خارج از مرزهای این کشور را ندارد.
آقای امر خیل می گوید، به باور بسیاری کارشناسان افغانستان، روسیه درمنطقه منافع خودش را دارد و غربی ها منافع خودشان را و افغان‌ها و همسایه‌های آنها منافع خود شان را دارند و هر زمان که منافع روسیه با امریکا در تکر واقع شود از امنیت تعبیر خراب صورت می گیرد».
امر خیل می گوید که این گفته‌ها در مورد امنیت افغانستان و تاثیر گذاری آن بر ثبات منطقه در حالی از سوی کشور همسایه و کشور ابر قدرتی همچون روسیه و همچنین نردیک ترین همسایه افغانستان مطرح میشود که تلا ش‌ها از چندین جهت برای ختم جنگ هجده سال گذشته افغانستان جریان دارد.
«طالبان در عمل بیش از 20 سال است که در افغانستان قدرتی سیاسی به‌شمار می‌رود، به همین دلیل صلح بدون دخالت طالبان امکان‌پذیر نیست اما طالبان حاضر به صلح نشوند، واضح است که داعش نیز در افغانستان قوت حاصل می کنند و جلب جذب آنها در افغانستان و حتا در کشور های هم سرحد افغانستان بیشتر خواهد شد».
در پاسخ به اینکه، روسیه می تواند جایگزین امریکا در افغانستان شود، آقای امر خیل می گوید:
«حتا در صورتی که افغانستان تقاضای کمک هم کند، منظور از تقاضای کمک نظامی، روسیه هرگز تجربه گذشته را تکرار نخواهد کرد. زمان شوروی گذشت و تاریخ دوباره به عقب برنمی گردد. اما به عنوان یک همسایه خوب و به عنوان یک قدرت بین المللی روسیه می تواند در امنیت منطقه رول خوبی را بازی کند. مسأله اساسی این است که حتا اگر ایالات متحده از افغانستان خارج هم شود، اینجا یک سلسله تبلیغات وسیع علیه روسیه وجود دارد و این تبلیغات از سوی گروپ های تربیه شده از سوی سیا به پیش برده می شود. دراین تبلیغات گفته میشود که مصیبت های بسیاری که امروز در افغانستان دیده میشود همه‌ای آنها نتیجه مداخله روس بوده است. بنابراین هیچ دولتی در افغانستان حاضر نخواهد شد که از روسیه مستقیما کمک بخواهد و این امکان اکنون وجود ندارد. تا هنوز این عقیده موجود است که کمک روسیه با طالبان بیشتر به خاطر دشمنی با امریکا صورت می گیرد».
آقای امرخیل در اخیرگفت:
«روسیه و تاجیکستان هردو کشور می توانند از نقطه نظر مورال، رول بسیار ارزشمندی را در افغانستان بازی کنند. از آنجا که تاجیکستان نزدیکترین همسایه افغانستان و یک کشور مسلمان و همزبان افغانستان و عضو سازمان شانگهای هست؛ پس این کشور،همانند سایر کشور های آسیای مرکزی خواستار تامین صلح در افغانستان هستند».
روسیه و تاجکستان می توانند بالای کشور های که مستقیما در امور افغانستان دخالت می کنند، مانند کشور های ایران و پاکستان، فشار وارد کنند تا از مداخله دست بردارند.
ازآنجایی که پاکستان هم عضو سازمان شانگهای است، پس روسیه می تواند از پاکستان درخواست کند تا طالبان را حاضر به مذاکره با دولت بسازد و طالبان به نوبه خود می توانند جلو فعالیت داعش در افغانستان را بگیرند.
