اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد در اواخر سال ۲۰۱۷ میلادی گزارشی در مورد کشت و تولید مواد مخدر افغانستان به نشر رساند. به اساس این گزارش تولید مواد مخدر نسبت به سال گذشته ۸۷ درصد افزایش یافته و افغانستان هنوز هم يكي از بزرگترين توليد كننده گان مواد مخدر در جهان محسوب میشود.
این کاملاً واضح است که افغانستان دو مشکل اساسی دارد: اول — طالبان و سایر گروهای تروریستی، دوم — مواد مخدر. و این دو با هم دیگر رابطه ناگسستنی دارند زیرا مواد مخدر یکی از منابع درآمد دهشت افگنان میباشد. برای برقراری صلح پایدار در افغانستان باید علیه این دو پیده ای شوم همزمان مبارزه جدی صورت بگیرد.
احمد جاوید قایم، معین وزارت مبارزه با مواد مخدر می‌گوید:
«مواد مخدر تمویل کننده اصلی طالبان و تروریسم بین‌المللی است و باعث افزایش ناامنی در کشور میگردد. گروه‌های مسلح غیرمسئول نیز در کشت و قاچاق این پدیده شوم نقش فعال داشته و در رشد اقتصاد جرمی در منطقه نقش بازی میکنند. کمبود وسایل و امکانات دلیل اصلی افزایش کشت کوکنار در افغانستان است.»
سمونوال نظام‌الدین بهاوی مدیر مبارزه با مواد مخدر میدان هوایی کابل، می‌گوید که 40 درصد مواد مخدر از افغانستان به پاکستان صادر شده و سپس از طریق بحر به کشورهای دیگر انتقال می‌یابد.
آقای بهاوی می‌گوید که در حال حاضر، هیرویین بیشتر در بیرون از مرزهای افغانستان پروسس میشود:
«پیش از این بیشتر در نقطۀ صفری مرزها بیشتر هیرویین ضبط میشد اما در حال حاضر بیشتر تریاک ضبط میشود. یک دلیلش این است که کارخانه‌های پروسس هیرویین در افغانستان، این مواد را با کیفیت پایین تولید میکنند و هیرویین ناخالص تولید میکنند برای همین اعتماد خریداران خارجی این مواد کاهش یافته است. دلیل دوم دشواری وارد کردن تیزاب مخصوص تبدیل تریاک به هیرویین به افغانستان است. این تیزاب بیشتر ساخت کشور چین بوده و در کشورهای بیرون از افغانستان قیمت زیاد ندارد اما در افغانستان این مواد بیشتر از ایران وارد میشود و به دلیل سختگیری در ورود، قیمت آن در افغانستان بسیار بالا رفته و قیمت یک کیلو از این مواد بیشتر از یک هزار دالر امریکایی است. در سال 2017 دو محمولۀ بزرگ این مواد در هرات کشف و ضبط شد که قیمت هر محموله حدود 15 ملیون دالر امریکایی بود. این تیزاب از ایران وارد میشود. پیش از این گفته میشد که از آسیای میانه وارد میشود اما یک مورد گرفتاری هم از مرزهای آسیای میانه وجود نداشته است. این مواد فقط یک مسیر دارد، از ایران وارد میشود و در داخل کشور قبلاً از مسیر کابل به شمال انتقال می‌‍یافت و حالا از مسیر بادغیس، فاریاب و بلخ به نقاط شمال شرقی و به ویژه بدخشان فرستاده میشود».
مقامات حکومتی بارها اظهار داشته اند که مافیای بین‌المللی، فقر و نبود زمینه کار، تقاضای بلند مواد مخدر در کشورهای منطقه و جهان و فساد اداری عواملی اند که سبب افزایش کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان شده است.
از سوی دیگر قاچاقبران برای تضمین موفقیت خود از روش های مختلفی استفاده میکنند. این امر به نوبه خود مبارزه با مواد مخدر را دشوارتر میسازد.
۱۹ مارچ سال جاری وزارت داخله قرقزستان از انهدام یک شبکه بین‌المللی قاچاق مواد مخدر خبر داد. به گفته مقامات قرقزی این شبکه که متشکل از شهروندان افغانستان، تاجکستان، قرقزستان و کانادا بود در نتیجه عملیات اداره مبارزه با قاچاق مواد مخدر وزارت داخله قرقزستان کشف و انهدام گردید.
وزارت داخله قرقزستان در آن زمان در این زمینه اعلام کرد:
«در پیوند به این قضیه شهروندان افغانستان و قرقزستان دستگیر شدند. مامورین اداره مبارزه با قاچاق مواد مخدر این وزارت پس از تلاشی اپارتمان آنها ۸ بسته ای دو لیتره آبمیوه مملو از هروئین و قوطی های پلاستیکی خالی عسل را کشف کردند.»
هدف این شبکه انتقال هروئین افغانستان از راه تاجکستان و قرقزستان به کانادا بود.
بر اساس گزارش، هروئین افغانستان که در بسته های آبمیوه جاسازی شده بود توسط موترهای لاری نخست از شهر جلال آباد افغانستان به شهر خجند تاجکستان و از آنجا به شهر بیشکک قرقزستان منتقل میشد.
در بیشکک این هروئین در قوطی های پلاستیکی عسل جابجا میشد و از طریق هوا به شهر تورنتو کانادا انتقال می یافت.
غلک یا آله پرتاب مواد مخدر — شوه ای نسبتاً جدید دیگری است قاچاقبران مواد مخدر از آن استفاده میکنند.
غلک های مذکور میتوانند بسته های ۱۰ کیلوگرامه مواد مخدر را تا فاصله ۲ کیلومتر پرتاب کنند. عموماً این آله برای قاچاق مواد مخدر از افغانستان به ایران استفاده میشود.
بسته های مواد مخدر از خاک افغانستان با استفاده از «غلک» به ایران پرتاب میشوند، سپس قاچاقبران آن سوی مرز آنها را جمع آوری میکنند.
این در حالی است که چندی پیش نیروهای امنیتی ولایت نیمروز اعلام کردند که از قاچاق ۵۹۱ کیلوگرام مواد مخدر به ایران جلوگیری شده است. قاچاقبران قصد داشتند تا با استفاده از «غلک» این مقدار مواد مخدر را از طریق خاک افغانستان به ایران پرتاب کنند.
نظام‌الدین بهاوی می‌گوید که استفاده از قطی‌های آب میوه و دیگر وسایل هم وجود دارد، اما کاربرد فراوان ندارد:
«به دلیل این که مرز با ایران و تاجیکستان به طور کامل زیر پوشش نیروی سرحدی افغانستان قرار ندارد ممکن است از این وسایل استفاده شود. اما در حال حاضر در مرزها سختگیری بیشتر وجود دارد و از این وسایل فقط برای انتقال در داخل کشور استفاده میشود».
استفاده از اطفال و زنان در قاچاق مواد مخدر افغانستان — قاچاقبران مواد مخدر بخاطر اینکه اطفال و زنان کمتر مورد شک پولیس قرار میگیرند و اگر بازداشت هم شوند مجازات شان سنگین نیست، از آنها برای انتقال مواد مخدر استفاده مینمایند.
وزارت امور داخله در ماه حمل سال گذشته ضمن ابراز نگرانی از افزایش استفاده از اطفال و زنان در قاچاق و انتقال مواد مخدر اعلام کرد که طی ماه اول سال ۱۳۹۷، ۱۳ زن و ۵ طفل به جرم انتقال مواد مخدر بازداشت شده است.
معین مبارزه با مواد مخدر می‌گوید:
«در جامعه افغانستان اطفال و زنان مورد احترام بیشتر قرار دارند و کمتر مورد تلاشی و پیگرد قرار میگیرند به همین دلیل مافیای مواد مخدر از جابجایی مواد مخدر در شکم زنان و کودکان به عنوان شیوه جدید و راحت تر استفاده میکند.»
مدیر مبارزه با مواد مخدر میدان هوایی کابل می‌گوید که در سال 2017، این اداره در میدان هوایی کابل 184 تن را در حین قاچاق مواد مخدر بازداشت شده اند که 9 تن آن زنان استند:
«در این گرفتاری‌ها از قاچاق 127 کیلوگرام هیرویین در میدان هوایی کابل جلوگیری شده است که به طور تخمینی نزدیک به 2 ملیون دالر به قاچاقچیان ضرر مالی داشته است».
وی در مورد اینکه از چه وسیله‌یی برای انتقال استفاده میشود، افزود:
«مواد بسیار کمی وجود دارد که در بکس جاسازی میکنند، بیشترین ان‌ها این مواد را از طریق خوردن و شکم خود انتقال می‌دهد. به صورت عموم یک فرد می‌تواند حدود 500 تا 600 گرام را در شکم خود جاسازی کند، اما افرادی هم دستگیر شده‌اند که بیشتر از یک کیلوگرام را بلعیده بودند».
او در مورد مسیر انتقال از طریق بطن می‌می‌گوید که هدف اصلی قاچاقچیان در مسیر هوایی، هند است.
«میتوانم بگویم که 99 درصد تلاش دارند از مسیر هوا مواد مخدر را به هند انتقال می‌دهند. قیمت هیرویین در صورت انتقال از افغانستان تا هند، چهار برابر افزایش می‌یابد و قاچاقبران سود فراوان را به جیب می‌زنند.»
با وجود همه مشکلات، مبارزه با مواد مخدر یکی از اولویت های حکومت افغانستان میباشد. جایی شک نیست که مافیای بین المللی در تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان دست دارد و افغانستان نمیتواند به تنهای و بدون همکاری جامعه جهانی علیه این پدیده شوم مبارزه کند.
تورن جنرال محمد شریف اکرم، اتشه نظامی افغانستان در مسکو در این مورد چنین اظهار نظر میکند:
«پدیده شوم و بدنام کننده مواد مخدر (کشت تریاک) که امروز متاسفانه در افغانستان جریان دارد سبب شده است تا از در آمد آن، گروپ های تروریستی جهت بی امن ساختن افغانستان استفاده نمایند.»
این دیپلومات افغان افزود:
«مبارزه علیه پدیده شوم در افغانستان از طرف اورگانهای ذیربط دولت جمهوری اسلامی افغانستان به شدت جریان داشته و در این راستا همه روزه قربانی داده میشود. کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر از طرف مافیای جهانی رهبری میشود که البته افغانستان به تنهایی توان ریشه کن نمودن آنرا ندارد چون این پدیده تهدید جهانی را دربر دارد. بناءً جهت ریشه کن ساختن آن همکاری همه جانبه تمام کشورها را توقع برده میشود تا به این تهدید مشترکاً نقطه پایان گذاشته شود.»
