روسیه و جهان اسلام

روسیه، با تفاوت از امریکا که بعد از سقوط دیوار برلین هژمونی خود را در جهان اعلام داشت، به گونه دیگری عمل میکند. امریکا نسبت به جهان اسلام با خصومت برخورد میکند، بعضاً در خفا عمل میکرد و جهت ستندردساختن آن تلاش می ورزید.
سخنان مشهور ادوارد جیریجیان (Edward Djerejian ، دیپلومات امریکایی که در سال های هفتاد از جان کنیدی تا بیل کلینتن کار میکرد — تبصره مدیریت مسوول) دیپلومات امریکایی در میریدیان هاوس در جون سال 1992 قابل یاداوری است. جیریجیان اصطلاح «the next ism» («ایزم — بعدی») بکار برد که در نتیجه به «میکانیزم فاشیستی اسلامی» مسمی شد. مقصد از این دوستی امریکا با رژیم های ارتجاعی در جهان اسلام، یا فعالیت های بود که جنگ به اصطلاح با تروریزم را همراهی میکرد و در جمله آنها حوادث در زندان های ابوغریب و گوانتانامو و یا به گفته رئیس جمهور فعلی امریکا که از نقطه نظر تنفر از مسلمانان شهرت دارد، دشمنی با اسلام، شامل بودند (مفکوره اساسی جریجیان نوبوروت این بود که «حکومت امریکا اسلام را به مثابه یکی از ایزم های اخری بررسی نمی کند که با غرب مقابله میکنند و یا جهان را تهدید میکند).
شکست کودتای نظامی در ترکیه در جولای سال 2016 بر مناسبات بین المللی اثر نمود و به موضوع مورد اخلاف بین روسیه و امریکا مبدل گشت. برعلاوه این، روسیه توانست از عامل اسلام در ترکیه بهره برداری کند و از روابط نزدیک آن با مراکز جمهوریت ها در آسیا استفاده کرد. باید به این نقطه توجه مبذول داشت که اسلام در روسیه نقش مهم ایفا میکند، به خاطر که 20 میلیون تبعه آن مسلمان اند. در عین حال جمیعت کشورهای اسلامی آسیا — بیشتر از نفوس باشندگان روسیه می باشد. مسلمانان نیم از جمیعت مجموعی را در کشورهای بعد شوروی تشکیل میدهند.
این همه بر فیصله روسیه در مورد پیوستن با سازمان همکاری اسلامی به صفت ناظر در سال 2013 و همچنان شرکت کردن در ملاقات گروپ دیدگاه استراتیژیک «روسیه — جهان اسلام» که در انکشاف آن افگنی پریماکوف — عرب شناس و شرق شناس که در مقامات وزارت خارجه و صدرات روسیه ایفای وظیفه نموده، نقش عمده بازی کرده، تائثیر نمود. آخرین ملاقات در 18 اگست سال روان در بیشکیک، پایتخت قرغزستان برگزار شد. در این ملاقات که به چنگیز آیتماتوف، نویسنده قرغز تبار وقف شده بود (صحبت بر سر گردهمایی بین المللی نویسندگان و متفکرین «لکچرهای آیتماتوف:دیالوگ فرهنگ ها، مطرح می باشد که از طرف گروپ دیدگاه استراتیژیک سازماندهی شده بود — تبصره مدیریت مسوول)، شخصیت های نخبه شرکت ورزیده بودند.
ملاقات ها در آن لحظه متوقف ساخته میشوند، وقتیکه اوضاع در صحنه بین الملی داغ تر میگردد. دروازه ها بسته میشوند که بعد از تخریب دیوار برلین گشوده شده بودند. معلومات اولیه دیگر و محتوای دیگر بوجود می آید که در آن روسیه با بازی نمودن نقش دومی موافق نمی باشد. انتخاب قرغزستان به مثابه محل برگزاری سیزدهمین گردهمایی تصادفی نبود. درست است که قرغزستان از نقطه نظر شاخص های نفوس، خاک و منابع بزرگترین جمهوری مسلمان در آسیای مرکزی نمی باشد.
ولی موقعیت آن در نقطه تقاطع راه ها بین چین و روسیه و نزدیکی آن به افغانستان، این کشور را به حلقه متصل کننده کلیدی بین میراث معنوی چین، روسیه، ترکیه و فارس مبدل می سازد.
این کشورها زمانی که امریکا حضور خود را در سرحدات شرقی روسیه و سرحدات غربی اوکراین افزایش می داد، احساس ناآرامی میکرد. از همینرو ملاقات در بیشکیک تا حدی پاسخ به امریکا و هرکشور دیگر می باشد که عین فکر در سر دارد. در قدم اول پیام سرگی لوروف وزیر خارجه روسیه، به آدرس گردهمایی و همچنان حضور میخائیل بوگدانوف معاون وزارت خارجه روسیه و شرکت گروه- کارشناسان عرب شناس، وینیامین پاپوف ناظم گروپ دیدگاه استراتیژیک و یک عده نمایندگان جمهوری های مسلمان آسیای مرکزی در گردهمایی، از این نقطه نظر دلچپ است. طوریکه قبلاً گفته شده بود، شخصیت نویسنده چنگیز آیتماتوف که زمان برای جایزه نوبل نامزد شده بود، در محراق توجه قرار داشت. نقش خاص او در گردهمایی نه تنها به استعداد نامی و افکار عمیق او، بلکه بیشتر از همه به سهم سیاسی او در زندگی اجتماعی مربوط بود. اول اینکه، او اولتر از همه اصطلاح «بازسازی» (پدیده تاریخی که به اساس سیاست گورباچیف مبدل گشت و به فروپاشی اتحاد شوروی منجر گردید)، بکار برد. دوم اینکه، چون نویسنده قرغزی خود را نویسنده شوروی میخواند. آیتماتوف هویت ملی خود را که در ادبیات او تجسم می یافت، با سمتگری شوروی و استفاده از زبان روسی توام می ساخت.
در عین حال، ضمن صحبت راجع به گردهمایی، باید احیای طرز تفکر عهد بازسازی، توامیت جز متشکله ملی در رابطه با ساحه بعد شوروی، یاداوری کرد. به عباره دیگر، روسیه امپراطوری شوروی خود را به شکل نو و محتوای نو احیا میکند.