گم‌گشتگان تاریخی در جستجوی یافتن هویت اصلی‌شان

در جامعه به شدت سنتی افغانستان گرفتن نام زنان و دختران شرم‌آور و حتا نننگ ناموسی تلقی می‌شود و اکثریت مردان در این کشور دوست ندارند کسان دیگر نام‌های مادر، خواهر و زن شان را بلد باشند و آنان را بنام‌های اصلی خودشان یاد کنند. این سنت به حدی در جامعه‌ی افغانستان عمیق و ریشه‌ای است که حتا از گرفتن نام‌ زنان کهن سال و درگذشته نیز خودداری می‌شود. هرگاه اگر یک زن یا دختری فوت شود و یاهم عروسی کند، در کارت دعوت‌نامه‌های شان جهت برگزاری مراسم فاتحه‌خوانی و یاهم عروسی، نامی از این زنان و دختران گرفته نمی‌شود بلکه بنام همسر، دختر و یا مادر فلان مرد و پسر یاد می‌‌گردد.
به عنوان نمونه، هرگاه یک دختر و پسری باهم ازدواج می‌کنند، در دعوت‌نامه‌های عروسی‌شان از داماد نام گرفته می‌شود، اما بجای نوشتن نام کوچک عروس در کارت دعوت‌نامه‌ها، نام پدر یا اسم فامیلی‌ دختر نوشته می‌شود. همین طور اگر زنی فوت می‌کند نیز، نامی از او گرفته نمی‌شود بلکه بجا آن مادر، همسر یا دختر فلان شخص ذکر می‌گردد. در لوحه‌های سنگی که برسر قبر زنان و دختران متوفی نصب می‌شوند نیز، نام اصلی زن و دختر متوفی در لوحه سنگ ذکر نمی‌شود، بلکه بجای آن اسم پدر، شوهر یا هم پسر کلانش نوشته می‌شود. در افغانستان مردسالار، اکثریت شهروندان این کشور حتا دوست ندارند تا کسان دیگر از نام‌های مادران، دختران و همسران شان پس از مرگ هم باخبر شوند. اکثر زنان و دختران با هویت‌های غیرحقیقی شان زندگی می‌کنند و دفن می‌شوند.
برای این‌که زنان و دختران در افغانستان با هویت اصلی شان شناخته شوند و با همان هویت حقیقی و زنانه‌شان عروسی کنند و کارت‌های دعوت مراسم تشیع جنازه شان چاپ و نام اصلی‌شان بر سر لوحه‌‌های سنگ روی قبرشان نوشته شود، گروهی از دختران جوان با راه‌اندازی کمپاینی تحت عنوان «نامم-کجاست»، می‌خواهند هویت اصلی زنان را برگردانند و پس از این کسی نباید زنان را با هویت مردان بشناسند. این کمپاین فرهنگی با استفاده از هشتگ‌های «نامم-کجاست»، در این روزها در فضای مجازی در افغانستان مورد توجه خاص کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته و با همنوایی با راه‌اندازی‌کنندگان این کمپاین، برخی از این کاربران نام‌های کوچک مادران، خواهران و همسران خود را ذکر کرده‌اند.

​

گرفتن نام زنان و دختران در بیرون از خانه، یک نوع دشنام بی‌ناموسی و بی‌احترامی هم تلقی می‌شود. برخی‌ها معتقدند که زنان را نباید بنام‌های اصلی‌شان صدا کرد زیرا؛ این عمل نوعی بی‌احترامی به زنان است. از همین‌رو، اکثریت زنان در جامعه سنتی افغانستان به اسم پسران بزرگ‌شان صدا می‌شوند.
فاطمه فرامرز، از کاربران فیسبوک، با اعلام حمایت از کمپاین فرهنگی «نامم-کجاست»، می‌‌گوید که برداشت مردان از زنان در جامعه‌ی سنتی افغانستان به عنوان یک عروسک جنسی است و از همین‌رو، دوست دارند که زنان سرتاپا حجاب داشته باشند. او نوشته که حتا خیلی از مردان حتا دوست ندارند تا مادران، دختران و همسران شان لباس‌های رنگه و تحریک‌‌کننده نباید در تن داشته باشند تا مردها تحریک نشوند و جامعه به گند و فساد کشانده نشود.

​

هم‌چنین زهر فرهان، یک کاربر دیگر فیسبوک پرسیده است: «به راستی ما کیستیم؟» او جامعه افغانستان را به «سیاه چالی» تشبیه کرده که در آن زنان و دختران متولد می‌شوند، رشد می‌کنند، جوان می‌‌گردند و بعد در همان سیاه چاله برای ابد ناپدید می‌شوند. خانم یعقوبی می‌افزاید: «دختر پدری، خواهر برادری، مادر پسری، زنِ مردی می‌میرد، بی‌هیچ نام و هویتی.انسانی در تاریکی‌های ذهن تاریک جامعه متولد می‌شود و در تاریکی ابدی ناپدید می‌گردد و او در چند نام مذکر برای مدتی ادامه می‌یابد و بعد گم می‌شود.»
شهلا اکبری یک دختر جوان دیگر نیز از تمامی شهروندان افغانستان خواسته تا مادران، خواهران، همسران و دختران شان را به نام‌های شان صدا بزنند. خانم اکبری می‌افزاید: «مرا به اسم خودم صدا بزنید، نه اسم دختر، خواهر، مادر ویا همسر کس دیگر.»
شهلا اکبری می‌افزاید که نباید اجازه داده شود که پس از این مادران بنام فرزند ارشد خانواده یاد شوند و همین طور روی کارت عروسی دختری دوشیزه فلانی نوشته شود و در اعلانات فوتی زنی را بنام همسر فلانی یاد کنند.

پرده‌نشینی تاریخی زنان
مشکل هویت اصلی زنان در افغانستان ریشه تاریخی دارد. زنان در این کشور به عنوان ملکیت شخصی مردان پنداشته می‌شوند و از همین‌رو اکثر اوقات در پشت پرده باقی مانده و هویت اصلی شان به نمایش گذاشته نشده است. اما، ملکه ثریا همسر امان‌الله شاه سابق و تجددخواه افغانستان، خواست تا تابوشکنی کند و از پشت پرده بیرون بیاید. او برخلاف رواج حاکم در جامعه سابق، با لباس‌های غیرمعمول و رایج به صحنه حاضر شد و این مساله مخالفت‌ها و اعتراض‌هایی را نیز علیه امان‌الله خان برانگیخت. از آن زمان تاکنون که نزدیک به صد سال می‌گذرد، کمتر کسی از نام همسران و دختران حاکمان وقت خود آگاهی دارند. هرچند شرایط برای زنان در افغانستان مساعدتر شده، اما باآنهم فرهنگ در پرده نگهداشتن هویت‌زنان ادامه یافت. حامد کرزی رییس‌جمهور پیشین نیز، از سنت‌ حاکم در جامعه پیروی کرد و زینت‌ کرزی همسرش، به ندرت در انظار عموم ظاهر می‌شد.
اما اشرف‌غنی رییس‌جمهور فعلی، سنت در پرده نگهداشتن هویت زنان را شکستاند و بارها از رولا غنی همسر و مریم غنی دخترش در برنامه‌ها، جلسات و نشست‌های خود یاد کرده است. امروز کمتر کسی یافت خواهد شد که از نام همسر اشرف‌غنی آگاهی نداشته باشد.

دای‌فولادی