به گزارش اسپوتنیک به نقل از خبرگزاری تسنیم، بعد از مجموعه‌ای از تغییرات اداری و امنیتی و نظامی در منطقه دیر الزور در شرق سوریه، اخبار رسیده حکایت از آن دارد که جریان موسوم به دولت اسلامی (داعش) از انگیزه اش برای تغییر پایتخت خودخوانده خبر داده و می خواهد مقر اصلی خود را از الرقه به دیرالزور منتقل کند.
در همین رابطه وزارت جنگ آمریکا نیز اطلاعاتی منتشر کرده مبنی بر اینکه داعش اخیراً مراکز فرماندهی و مقرهای خود را به شهر المیادین در حومه دیرالزور منتقل کرده است. داعش البته برای کامل کردن این اقدام جدید خود نیازمند ایجاد امنیت در محوطه پایتخت جدید خود است و در همین راستا حملاتی را بر ضد نیروهای دولتی انجام داده که برخی از محلات شهر و میدان های هوایی- نظامی آن را در اختیار دارند. داعش از این حملات به دنبال از بین بردن موجودیت نظامی دولت سوریه در این شهر و و اقدام به ترمیم زیرساخت ها و پل های این منطقه و احداث ارتشی جدید به همراه سنگرهایی برای حفاظت از باقیمانده نیروهای خود است و در صورتی که نتواند این اقدامات را کامل کند ، ممکن است از مرکز شهر دور شده و شهر المیادین یا شهر البوکمال در شرق دیرالزور را به عنوان مقر خود انتخاب کند، اما در آنجا نیز از دست نیروهای عراقی در امان نخواهد بود.
داعش برای اجرای طرح خود در ابتدا اکثر فرماندهان ارشد خود را از الرقه و موصل به دیرالزور برده است. این اتفاق پس از آن افتاد که داعش مراکز حیاتی خود در شهر الباب و بخش گسترده ای از حومه شمالی الرقه و شرق این شهر را از دست داد و دو سوم موصل نیز از دست آن خارج شد. به این ترتیب این دو شهر به عنوان مراکز حیاتی داعش امن نبود و داعش باید به دنبال جایگزینی برای انتقال کانون قدرت خود به آنجا می بود. در همین رابطه داعش علاوه بر انتقال سرکردگان خود ، صدها کامیون حامل مهمات و تجهیزات جنگی را نیز منتقل کرده است. خودروهای کوچک ، سلاح، مهمات و گلوله های توپ خانه از جمله محموله های این کامیون ها بوده اند. خانواده‌های صدها نفر از مبارزان خارجی داعش نیز از مناطق درگیری‌ها در موصل و الرقه خارج شده و به المیادین و البوکمال و اطراف نهر فرات در شهر دیرالزور رفته اند.
موقعیت جغرافیایی دیرالزور
شهر دیرالزور مرکز ولایت دیرالزور در شرق سوریه و نزدیکی مرزهای عراق واقع شده و توسط رود فرات به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. این استان به دلیل نزدیکی به پایگاه بزرگ القاعده در مرز عراق همواره گرایش بالایی به افراطی گری مذهبی داشته و به مرکزی برای پرورش گروههای تروریستی تبدیل شده است.
ترویج و رشد افکار وهابیت باعث شد در ابتدای درگیری‌های داخلی سوریه، بخش های اعظم این ولایت از کنترل ارتش سوریه خارج شود و در حال حاضر بیشتر مناطق این استان تحت کنترل گروه تروریستی داعش است و فقط بخش هایی از شهر به همراه فرودگاه در کنترل ارتش سوریه قرار دارد که این مراکز نیز در محاصره قرار دارند و دولت سوریه از طریق چترهای هوایی به شهروندان و نیروهای ارتش کمک رسانی می‌کند.
میدان هوایی راهبردی دیرالزور، پایگاه‌های نظامی و انبارهای اسلحه در شهر دیرالزور سبب شد تا دولت سوریه در ابتدای درگیری‌ها، تعدادی افسران ویژه خود را به این شهر منتقل کند تا به هر قیمتی این مراکز مهم نظامی حفظ شود. استان دیرالزور شامل سه شهر دیرالزور، البوکمال و المیادین و 11 دهستان و 128 روستا می‌باشد.
با تغییر رویکرد کشورهای غربی مداخله جو در بحران سوریه و تبدیل شدن آنها از حامیان گروه های تروریستی به مخالفان داعش، بعلاوه ایجاد رقابت بین این نیروها و دولت سوریه برای آزاد سازی هر چه سریعتر شهر الرقه به نظر می‌رسد که عرصه بر این گروه تروریستی تنگ تر شده و تغییر کانون قدرت داعش نیز تنها ناشی از تحولات امنیتی و نظامی و افزایش محاصره آن در شهرهای سوریه و عراق است. این در حالی است که شهر موصل نیز در آستانه آزادسازی قرار دارد و آزاد سازی این شهرها به عنوان مراکز اصلی قدرت داعش در سوریه و عراق می تواند از جنبه نظامی و تبلیغاتی آثار منفی برای داعش داشته باشد، لذا این گروه تروریستی با اقدامی پیش دستانه و عقب نشینی تاکتیکی سعی کرده خود را به صورت موقت از این خطر رها کند.
عوامل و انگیزه‌های انتقال پایتخت داعش
یکی از دلایل داعش برای انتخاب دیر الزور این است که این منطقه در حدفاصل بین الرقه و موصل قرار داشته و از اهمیت استراتژیک بالایی برای داعش برخوردار است، این شرایط باعث می‌شود انتقال سلاح و تجهیزات و زیرساخت‌های نظامی داعش به این مناطق ساده تر باشد. از سوی دیگر خلأ موجود در مرزهای دو کشور عراق و سوریه در صورت عدم هماهنگی میان دو کشور می‌تواند بستر مناسبی را برای فعالیت‌های آزادتر داعش در این بخش ها ایجاد کند. کوهستان‌های اطراف دیرالزور و رود فرات به عنوان دو مانع طبیعی شرایط سخت‌تری را برای حملات زمینی دشمنان داعش به این مناطق ایجاد می کند. این در حالی است که داعش از مدت ها پیش تا حدی خود را با حملات هوایی وفق داده و راهکارهای مناسبی را برای کاهش خطرات ناشی از این حملات دنبال می کند.
موضوع دیگری که می‌تواند در انتخاب دیرالزور به عنوان مقر فرماندهی حدید داعش تأثیرگذار باشد، این است که دیرالزور مقادیر فراوانی از ذخایر نفتی را در اختیار دارد که فروش و قاچاق آن می تواند بخشی از نیازهای مالی این گروه تروریستی طی ماه‌های آینده را تأمین کند.
انتقال پایتخت داعش از الرقه به دیرالزور را می توان یکی از سیگنال های کاهش حمایت‌های ترکیه از گروه تروریستی داعش به شمار آورد، علاوه بر این که این تسلط دولت سوریه بر شهر راهبردی حلب، از اهمیت استراتژیک این منطقه کاسته و بیش از پیش دولت سوریه را در معرض خطر قرار است.
ارتباط انتقال مقر داعش با راهبرد فراگیر آمریکا در سوریه
خبر خروج سرکرده های داعش از الرقه در شرایطی منتشر شده که خبرهایی مبنی بر رسیدن گروهی از پیاده نظام های نیروی بحری آمریکا به سوریه برای کمک به نیروهای تحت حمایت آمریکا در آزادسازی شهر الرقه منتشر شده است. روزنامه «واشنگتن پست» پیشتر اعلام کرده بود که پنتاگون تصمیم دارد نیروهای آمریکایی مستقر در سوریه را تقویت کند که تعدادشان در حال حاضر، 500 نیرو از نیروهای خاص است.
بسیاری از تحلیلگران مسائل منطقه‌ای معتقدند اقدام داعش برای خروج از الرقه بعد از تبانی با واشنگتن و در چارچوب عملیات نظامی آنها با همکاری نیروهای دموکراتیک سوریه صورت گرفته است. به این ترتیب این شهر ممکن است طی روزهای آینده بدون مقاومت قابل توجه به دست نیروهای مبارز کرد مورد حمایت آمریکایی‌ها بیفتد. در همین راستا گفته می‌شود در چارچوب توافق بین آمریکا و نیروهای داعش، آنها از آغاز سال جاری میلادی به صورت تدریجی رهبران خود را از الرقه خارجه کرده و مقر عملیاتی خود را به شهر دیرالزور منتقل کرده اند.
تحرکات راهبردی اخیر داعش را می توان بخشی از طرح بلند مدت آمریکا در سوریه تصور کرد که استراتژیست های دولت جدید آمریکا به تازگی تدوین آن را به پایان برده و اجرای آن را کلید زده اند. طرح فراگیر آمریکا برای مدیریت مرحله آینده بحران سوریه شامل مداخله نظامی از مرزهای سوریه بر ضد دولت این کشور به بهانه مبارزه با داعش است. آمریکایی‌ها تلاش دارند با مشارکت محدود خود ، جنگ نیابتی بر ضد سوریه را از طریق اردن، عربستان و حتی مصر و اسرئیل دنبال کنند. تعداد از رسانه‌های آمریکایی به نقل از مقامات این کشور که هویت آنها فاش نشده است، می‌گویند که استراتژی کلان دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در رابطه با سوریه به سه مرحله تقسیم می شود. مرحله اول این استراتژی تضعیف داعش ، مرحله دوم تحقق ثبات در این کشور و مرحله سوم تضمین روند انتقال سیاسی مبتنی بر کناره‌گیری بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه است.
تغییر موقعیت داعش از محل اجرای عملیات را بر اساس این سناریو می توان بخشی از رویکردها برای حفظ حد اقلی قدرت این گروه تروریستی دانست. یکی از گزینه‌های دولت آمریکا برای این موضوع زمینه سازی جهت ایجاد فدرالیته در سوریه است که در شرایط کنونی به نظر می‌رسد آمریکا با مدیریت نیروهای کرد در شمال سوریه به دنبال رسیدن به ایت خواسته است. سناریوی آمریکایی با مشارکت فعال اردن و عربستان و امارات و مصر و اسرائیل و به بهانه "مبارزه با داعش و افزایش فشار بر ایران" برنامه ریزی و اجرا خواهد شد. البته همچنان موانعی در مسیر اجرای این سناریو وجود دارد. از جمله این موانع نگرانی عربستان از علنی کردن ائتلاف نظامی با اسرائیل است و همین موضوع باعث شده طرح آمریکایی به تعویق بیفتد. از سوی دیگر مصر نیز نگرانی‌های عمده‌ای از وارد کردن ارتش خود در باتلاق سوریه دارد، این در شرایطی است که مواضع سابق این کشور در قبال دولت سوریه و شخص بشار اسد رئیس‌جمهور آن ، متفاوت با مواضع رسمی عربی بوده است.
رویکرد حداقلی این طرح تجزیه سوریه به چند کشور مستقل است، اما در نهایت بر اساس طرح سه مرحله‌ای آمریکا، قرار است در پایان مرحله سوم باید بشار اسد رئیس‌جمهور این کشور از قدرت کناره‌گیری کند. بنا به دیدگاه نظریه‌پردازان واشنگتن این اقدام می‌تواند از طریق ایجاد قانون اساسی جدید و ممانعت از کاندیداتوری بشار اسد در انتخابات صورت گیرد. البته آمریکایی ها نیم نگاهی به برکناری بشار اسد قبل از برگزاری انتخابات نیز دارند.
در همین رابطه فیصل عزوز عضو مجلس ملی سوریه در گفت و گو با خبرگزاری اسپوتنیک گفت: در جنوب سوریه تحرکات افزایش یافته و نشانگر مهیا شدن مقدمات یک اقدام از طریق اردن، اسرائیل و گروههای مسلح است و شاخصه هایی از یک حمله جدید با مشارکت اسرائیل که گسترده تر از حمله چند هفته گذشته آمریکا به فرودگاه الشعیرات است وجود دارد که می تواند نشان دهنده همکاری مستقیم میان آمریکا، اسرائیل و گروه های مسلح برای تکرار حملات مشابه برای بالا بردن روحیه عناصر مسلح باشد. شاید بتوان حمله دیروز جنگنده های اسرائیل به یک انبار مهمات ارتش سوریه با دو موشک در منطقه نبع الفوار در استان القنیطره را که باعث کشته شدن 5 سرباز سوری شد، زمینه ساز آغاز مداخله اسرایئل در این جنگ مشترک یا پیامی از سوی تل آویو برای سهم داشتن در این جنگ ارزیابی کرد.
در راستای همین طرح طی دو هفته اخیر حضور نظامی نیروهای آمریکایی و اردنی در صحرای سوریه با افزایش قابل ملاحظه‌ای مواجه بوده است. به ویژه بعد از حمله داعش به اردوگاه الرکبان که هفته گذشته صورت گرفت ، آمریکایی‌ها مستقیماً برای حمایت از نیروهای گارد مرزبانی اردن از طریق بالگردهای خود وارد عمل شدند. علاوه بر این که سطح آموزش‌های مزدوران سوری گروه الموک در عمان پایتخت اردن نیز افزایش پیدا کرده است. علاوه بر این که اطلاعاتی از بسیج نظامی نیروهای اردنی و آمریکایی در مقابله شهر درعا به گوش می رسد.
در همین راستا آموزش نیروهای مبارز مسلح در پایگاه‌های نظامی اردن تحت نظارت مربیان آمریکایی و انگلیسی در روزهای اخیر افزایش پیدا کرده است. منابع میدانی و امنیتی در شمال سوریه گزارش می‌دهد که اتاق عملیات جدید مخالفان مسلح برای آماده سازی جهت حمله آینده در منطقه المزیریب تاسیس شده است. ریاست این اتاق عملیات بر عهده ابراهیم الغورانی خلبان جدا شده از ارتش سوریه و فرمانده گروه فرقة الحق است و افسران خارجی نیز در این اتاق مشارکت دارند. همچنین مستشاران آمریکایی و انگلیسی طی روزهای اخیر بازدیدهایی از داخل اراضی سوریه به ویژه در اطراف شهر درعا داشته اند. شاهدان عینی گزارش می‌دهند که این مستشاران خطوط تماس در شهر انخل در غرب درعا و شهر بصری الشام در جنوب غرب السویدا را نیز بازدید کرده اند. علاوه بر اینها منطقه المفرق در مقابل شهر درعا شاهد تجمع خودروهای نظامی آمریکایی و اردنی و انگلیسی است. اردنی ها نیز سامانه‌های توپ‌خانه‌ای خود و نیروهای بیشتری از گارد مرزبانی و دوربین های مراقبت و دستگاه های رصد و هواپیماهای بدون سرنشین را برای رصد تحرکات میدانی به کار گرفته‌اند.
در شمال سوریه نیز یگان‌های ارتش آزاد سوریه در دنیا هم به آموزش‌های نظامی خود را افزایش داده‌اند. این موضوع پس از آن صورت گرفت که ترکیه از پایان عملیات نظامی خود در سوریه خبر داد. ارتش آزاد در همین راستا اردوگاه‌های آموزشی جدیدی را در حومه حلب و در نزدیکی مرزهای ترکیه تأسیس کرده تا بتواند تعداد بیشتری از نیروهای مبارز و آموزش دهد. شرکت‌کنندگان در این آموزش‌ها نحوه استفاده از سلاح های مختلف را فرا می‌گیرند و توانایی‌های جسمی خود برای مقابله با شرایط سخت را محک می‌زنند. وزارت دفاع آمریکا نیز در همین چارچوب حمایت مادی و تسلیحاتی و مهمکاتی سه گروه نظامی در ارتش آزاد در حومه حلب ادامه می دهد. این گروه ها تیپ المعتصم و فرقه الحمزة و تیپ 51 هستند.
به این ترتیب به نظر می‌رسد آمریکا سعی دارد گروه تروریستی داعش را به دیرالزور منتقل کند تا در ادامه برنامه‌ریزی‌های بلندمدت خود برای سوریه هم امکان انجام تجاوز از طریق مرزهای مختلف به سوریه را داشته باشد و هم با ادامه حضور داعش در این کشور توجیه کافی برای افکار عمومی جهت ادامه برنامه های نظامی خود در این کشور را فراهم کند. واشنگتن در پایان عملیات و برنامه های خود نیز می تواند گروهی دیگر را برای مبارزه با داعش در دیرالزور تاسیس کند و این منطقه را نیز به یک ایالت خودمختار تبدیل کند.
البته به نظر می‌رسد دولت سوریه و متحدان این کشور متوجه طرح و برنامه‌های آمریکا در سوریه شده اند. در همین راستا دولت تلاش‌های جدی را برای ممانعت از تسلط گروه های کرد بر شهر الرقه در دستور کار قرار داده اند. علاوه بر اینها همچنان شرایط کافی برای مداخله زمینی آمریکا و کشورهای عربی در سوریه فراهم نشده و با مخالفت روسیه و چین امکان ایجاد سازوکارهای مشروع بین‌المللی برای این تجاوز مهیا نیست. علاوه بر این که موازنه های قدرت منطقه‌ای و داخلی سوریه نیز شرایط سختی را برای متجاوزان به این کشور ترسیم می‌کند.
