برخى از ويژگى ها و مزاياى سرزمينى اكو عبارتند از:
١- محدوده ای سرزمینی ٨ ميليون كيلومتر مربعی.
٢- جمعيت ٣٥٠ ميليون نفرى.
٣- مزيتِ ترانزيتى بين شرق و غرب و شمال به جنوب در غرب آسيا.
٤- دسترسى اعضاى اكو به آبهاى آزاد.
٥- زمينه هاى مشترك ، تاريخى ، فرهنگى ، زبانى ، مذهبى بين اعضاى اكو.
٦- برخوردارى ازمنابع سرشار ، گاز و نفت ومنابع معدنی.
٧- وجودزير ساخت هاى لازم براى توسعه ى همه جانبه ى همكارى و روابطِ اقتصادى.
اكنون پرسشى به خاطر مى آيد، چرا سازمان اكو با داشتن مزاياى اقتصادى بسيار، تاكنون نتوانسته است، سهمِ مهمى در توسعه ىِ اقتصادى كشورهاى عضوِ اكو داشته باشد؟
— بسيارى از كارشناسانِ سياسى واقتصادى، دلايل ناكامى اكو را در؛ — اختلاف و رقابت ايران و تركيه در سوريه.
— اختلافات سياسى ايران و پاكستان بر سر هم پيمانى پاكستان و عربستان در نبرد با شيعيان الحوثى تحت الحمايه ايران.
— اختلاف پاكستان با افغانستان بر سر خطوط مرزى و حمايت پاكستان از گروههاى مسلح مخالف دولت افغانستان.
— اختلافات مرزىِ و كشمكش بر سر آب وانرژى بين تاجيكستان و ازبكستان و ديگر كشورهاى آسياى مركزى.
— اختلافات سياسى بين ايران، تركمنستان، آذربايجان، قزاقستان و روسيه برسر تعيين رژيم سياسى و مالكيتى درياى كاسپين (خزر).
— اختلافات سياسى بين ايران و آذربايجان و روسيه بر سر گسترش همكارى بين آذربايجان و ناتو براى انتقال نفت وگاز به اروپا و كاستن نقشِ روسيه و ايران در تامين انرژى اروپا.
— اختلافات سياسى بين ايران وآذربايجان و روسيه بر سر حمايتِ ايران و روسيه از ارمنستان.
— اختلافات سياسى روسيه ، ايران با افغانستان بر سر حضور نظامى آمريكا در افغانستان و نبود اراده سياسى و مستقل در افغانستان براى حل وفصل اختلافات فى مابين.
ملتها و مردمان حوزه اكو از مشتركات بسيارى بهره مند هستند و اگر اختلافات سياسى توسط دولتهاى عضو اكو حل وفصل شود بى ترديد سازمان اكو تبديل به يك سازمان مطرح جهانى خواهد شد و منافع بسيارى براى مردم منطقه بدست مى آيد. اما روندِ گذر از رويكرد منطقه اى به رويكرد جهانى نيازمندِ يك اراده سياسى است كه آن اراده سياسى سعى دارد مرزهاى جغرافياى سياسى خود را امن سازد و نفوذ سياسى خود را در جهان گسترش دهد و خواهان امنيت و آسايش در مرزهايش است. اين ويژگى ها در روسيه مشاهده مى گردد بدين شرح كه؛ — روسيه به دنبال احيا شخصيت وجايگاه جهانى خود است.
— .روسيه خواهان امنيت و آسايش در سرتاسر مرزهاى خود است و نا امنى در مرزها را پاسخى شديد مى دهد. غرب ، اوكراين را ناامن ساخت تا تهديدى براى روسيه باشد و در نتيجه ، اوكراين تجزيه شد و قسمتى (شبه جزيره كريمه) به فدراسيون روسيه ملحق گرديد. بنابراين ايجاد ناامنى در مرزهاى روسيه به سود هيچكس نيست و تجربه تاريخى مى گويد براى ايجاد امنيت در كنار مرزهاى روسيه همكارى بهترين راه است تا كسى زيان نبيند
— به دليل تجربه ى اشتباهات گذشته در اتحاد جماهير شوروى مردم منطقه اكو مى دانند چگونه روابط خود را با فدراسيون روسيه تنظيم كنند ، تا دوباره مشكلات گذشته رخ ندهد.
— بودن مرزها و راههاى زمينى و آبى روسيه با قزاقستان ، آذربايجان ، تركمنستان و ايران.
— پيوند خطوط راه آهن روسيه با كشورهاى عضو اكو.
— ظرفيتهاى صنعتى و آموزشى روسيه.
— با پيوستن روسيه رويكرد منطقه اىِ اكو تبديل به رويكرد جهانى خواهد شد و تمام معادلات سياسى برهم خواهد خورد و دولتها بايد بر اساس مزاياى اقتصادى و واقعيتهاى عينى كه مستقيم بر اقتصاد و معيشت و زندگى مردم اثر دارد تصميم بگيرند.
بى گمان اختلافات درسازمان اكو به دليل نبود، بلوغ سياسى و بى شخصيتى سران دولتهاى عضو اكو است! چرا كه سياستمدارانى كه چشمشان را بر روى مشتركاتِ بسيارِ ملتهاىِ منطقه بسته اند و نگاهى واقعگرايانه به پيرامون خود ندارند و نمى توانند از اشتراكات تاريخى ،فرهنگى ، زبانى و مذهبى در جهت توسعه اقتصادى بهره ببرند.در نتيجه به دنبال راههاى مى روند كه سرانجامش حضور نيروهاى نظامى كشورهاى بيگانه در منطقه و ايجاد بهانه براى گروههاى افراطى قومى مذهبى و شعله ور كردن درگيرى هاى مسلحانه است. حضور نظاميان امريكاى و ناتو با هدف حفاظت از روند استحاله فرهنگى و شخصيتى مردم منطقه و به ويژه افغانستان است. مثلاً سران قبايل پشتون سالها با دولت و ارتش پاكستان همكارى داشتند اما پاكستان با تقويت استحكامات خط مرزى ديورند و با اعلام جلوگيرى از بازگشت مهاجران افغانستان به پاكستان ، قبايل پشتون را دو دسته ساخت و فرآيند تغيير و استحاله ى بافتِ قبيله اى را آغاز كرده است. و بودن هزاران جاسوس بين قبايل افغانستان وپاكستان به دنبال گسستگى پيوندهاى قبيله اى و خانوادگى است كه سازمان هاى استخباراتى و اطلاعاتى امريكا به راحتى افراد قبايل را براى جاسوسى استخدام مى كنند و در پى فعاليت هزاران جاسوس درميانِ قبايل افغانستان و پاكستان است كه جاىِ رهبران طالبان و القاعده افشا مى گردد و سپس توسط هواپيماهاى بى سرنشين آمريكاى بمباران مى شود. كه نشان از آغاز فروپاشى شخصيت و هويت قبيله اى است. گام نخست نظاميان امريكاى حمايت از فرآيند تغيير هويت كشورهاى منطقه است. بدون تغيير هويتى كشورهاى منطقه ، به ويژه افغانستان ، امريكا و غرب، سرمايه گذارى اقتصادى و امنيتى موثر و گسترده و نتيجه بخش به سود مردم انجام نمى دهد.
آيا با وجود ١٦ سال حضور آمريكا در افغانستان، ملتِ افغانستان امنيت دارند؟
رهبران مذهبى نيز به اين روند با انجام اعمال خشن و كشتار پاسخ مى دهند اما به جاى حمله به نظاميان امريكاى مردان، زنان و كودكان افغانستان را آماج حملات مرگبار خود قرار داده اند. كه همان خواست نظاميان امريكاى براى تغيير هويت مردم افغانستان در فرآيندى طولانى مدت است كه نتيجه فعلى نا امنى، فقر، اعتياد، سرخوردگى ملت افغانستان است. و نتيجه ىِ آينده ىِ دور، تغيير هويت ملت افغانستان و ديگر كشورهاىِ منطقه به دنبال گسترش نا امنى و درگيرى هاى قومى مذهبى است. از سوى ديگر روسيه در مسير احياى اتحاديه اورآسيا و امنيت پايدارِ مرزى و رونق بخشى به اقتصاد خود نيازمند و علاقه مند به همكارى با كشورهاى عضو اكو است و هم اكنون بطور يك جانبه با ايران ، تركيه و كشورهاى آسياى ميانه و افغانستان و پاكستان در حال گسترش روابط مى باشد. و ايران، آذربايجان و روسيه در حال انجام مذاكراتى ديپلماتيك هستند تا بتوانند راههاى همكارى را گسترش بدهند. بنابراين همه زمينه ها براى پيوستن روسيه به اكو فراهم است و مى بايست رهبران سياسى كشورهاى غرب آسيا با درك واقعيات و مشتركات بين مردم منطقه زمينه همكارى را آماده سازند. در اين بين ايران و روسيه مى توانند بيشترين كار را انجام دهند و نقش اصلى را داشته باشند. اما اگر رهبران سياسى و سران دولتهاى عضو اكو نتواند اهداف اقتصادى اكو را عملى سازند و مردم منطقه نتوانند برمبناى اشتراكات بينِ هم ، توسعه اقتصادى را ايجاد كنند به معنى لغو و بيهوده بودن همه اشتراكات بين ملتها و لزوم تغيير هويت و ساختارهاى اجتماعىِ كشورهاى منطقه و ضرورت ادامه ى حضور نظاميان امريكاى در راستاى ملت سازى نوين و طرح ريزى ساختارهاى سياسى ديگرى در خاورميانه است. كه نتيجه آن در عراق، سوريه، يمن، افغانستان، سومالى، سودان و ليبى مشاهده مى گردد.
نويسنده: حميد تبرزن
