تلاش سعودی‌‌ها برای تغییر ذهن و زبان مردم افغانستان

به گزارش فانوس ، پیشینه حضور عربستان در افغانستان مربوط به سال‌های اخیر نیست. گفته می‌شود که سابقه این حضور به حدود چهار دهه پیش بازمی‌گردد، اما نحوه فعالیت عربستان طی سال‌های گذشته در افغانستان تغییر کرده و همین موضوع نگرانی‌هایی را در میان مردم این کشور به وجود آورده است.
عربستان سعودی که در سال‌های گذشته به منظور توسعه و تسلط فکری خود بر کشورهای اسلامی، اقدام به راه‌اندازی مدارس مختلف کرده است، این‌بار قصد دارد تا در ولایت ننگرهار در افغانستان دانشگاه دینی تأسیس کند. گفته می‌شود که این دانشگاه، یکی از بزرگترین دانشگاه‌های علوم دینی در منطقه است و این ظرفیت را دارد که از دیگر کشورها، دانشجو بپذیرد. عربستان برای راه‌اندازی این دانشگاه 500 میلیون دلار هزینه می‌کند.
راه‌اندازی دانشگاهی در این ابعاد، نگرانی‌های دیگری را نیز به وجود آورده است: «زبان». تدریس در این دانشگاه به زبان عربی خواهد بود؛ این در حالی است که تاکنون تدریس در دانشگاه‌ها و حتی مدارس دینی افغانستان عمدتاً به زبان‌های ملی این کشور صورت می گیرد. منابع درسی نیز به زبان‌های ملی یا زبان‌هایی که بیشترین سخنوران را دارد، ترجمه و عرضه می‌شد. حال این موضوع مطرح است که احتمالاً عربستان قصد دارد با راه‌اندازی این دانشگاه هم به فعالیت‌هایش در حوزه وهابیت را توسعه دهد و هم به نوعی بر زبان مردم منطقه تأثیر بگذارد؛ زبانی که به گفته شفیعی کدکنی، همواره ظرف همدلی مردم منطقه بوده است. زبان فارسی در میان مردم افغانستان پویاست و پیوستگی عمیق‌تری با پیشینه زبان فارسی دارد؛ استفاده از واژه‌های کهن و انس مردم با ادبیات و شعر فارسی سبب شده تا این زبان به نسبت آنچه در ایران رایج است، بکرتر باشد.
عربستان سعودی پیش‌تر نیز اقداماتی از این دست در کشورهایی مانند پاکستان که در همسایگی افغانستان قرار دارد، انجام داده است؛ نتیجه آن هم رشد افراطی‌گری در برخی از مناطق پاکستان و افزایش تنش‌های دینی و مذهبی در این کشور است. حال فعالیت‌های این‌چنینی در افغانستان موجب نگرانی کارشناسان فرهنگی و بین‌المللی شده است. به گفته برخی از آنها، بیم آن می‌رود که با افزایش چنین مراکزی، افغانستان نیز همانند همسایه جنوبی خود، به کانونی دیگر برای درگیری‌های مذهبی و حتی زبانی تبدیل شود؛ موضوعی که تاکنون در جامعه افغانستان کمتر به چشم خورده است.
تعداد مراکزی که با این ساختار در کشوری مانند افغانستان فعالیت می‌کند و هزینه‌ای که برای راه‌اندازی و استمرار فعالیت آنها صرف می‌شود، مشخص نیست. بسیاری از مدارس این‌چنینی به صورت ثبت نشده در آموزش و پرورش افغانستان فعالیت می‌کنند و همین موضوع مانع از نظارت دولت بر نحوه فعالیت‌ آنها می‌شود. راه‌اندازی صرف مدارس دینی در افغانستان موضوع بحث کارشناسان نیست، بلکه آنها معتقدند که این مدارس با نام دین، کانونی برای اشاعه اعتقادات افراطی‌گری در منطقه هستند. به گفته کارشناسان، این مدارس حتی در حوزه دختران نیز فعال‌اند و در برخی از ولایات افغانستان، مدارسی ثبت نشده به منظور آموزش به دختران فعالیت می‌کنند؛ مدارسی که در نهایت تعریف دیگری از دین به مخاطب ارائه می‌دهد و به او می‌آموزد هر آن کس که نظری مخالف با آنها داشته باشد، «کافر» است. حال اینطور تصور می‌شود سعودی‌ها با یک تیر، دو نشان می‌زنند: ایجاد تغییر در ذهن و زبان مردم افغانستان.