فراموشی حقوق قربانیان در پیشبرد تلاشهای صلح از انتقادهای دوامدار نهادهای جامعه مدنی و حقوق بشری بوده است. این نهادها میگویند که دولت افغانستان تاکنون در تلاشهای صلح روی چگونگی رسیدگی به حقوق قربانیان جنگها و جنایتهای چند دهه اخیر توجهی نداشته است. به گفته نهادهای حقوق بشری، تا زمانی که به خواستها و نظریات قربانیان در تلاشهای صلح توجه جدی صورت نگیرد، روند صلح و مصالحه در افغانستان به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.
داکتر حبیبه سرابی از معاونان شورای عالی صلح، میگوید که مساله رسیدگی به حقوق قربانیان اخیرا با ارایه جزییات طرح استراتیژی جدید صلح به جلسه شورای امنیت ملی افغانستان، به این استراتیژی گنجانیده شده است. خانم سرابی که امروز یکشنبه، در مراسمی که به منظور چگونگی افزایش میزان مشارکت زنان در تلاشهای صلح صحبت میکرد، از استراتیژی جدید صلح در افغانستان جزییات ارایه نکرد، اما گفت که در آن روی افزایش نقش زنان در پیشبرد تلاشهای صلح و رسیدگی به حقوق قربانیان توجه شده است. حبیبه سرابی گفت که در این استراتیژی یک بورد مشاورتی با عضویت زنان در نظر گرفته شده که زنان در این بورد میتوانند از تمام تلاشها و روند مذاکرات صلح نظارت داشته باشند. خانم سرابی افزود که برای تعیین اعضای بورد نظارتی زنان از تلاشهای صلح، یک کمیته گزینش ایجاد میشود. این کمیته نیز توسط نهادهای حامی حقوق زنان تشکیل خواهد شد.
در همینحال، نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و کودکان، برای مشارکت بیشتر زنان در پیشبرد تلاشهای صلح در افغانستان، یک رهنمودی تهیه کرده که به گفته مسوولان این نهاد، در صورتی که از آن پیروی شود، میزان مشارکت زنان در تلاشهای صلح بیشتر خواهد شد.
در رهنمود حمایت از مشارکت فعال زنان در روند صلح آمده است که تاکنون نقش زنان در پیشبرد تلاشهای صلح در افغانستان سمبولیک و نمادین بوده است و زنانی که در شورای عالی صلح و کمیتههای ولایتی این شورا عضویت داشتهاند، نتوانستهاند به مشارکت زنان در این شورا کمک کنند. نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و کودکان در در رهنمود خود میگوید: «حکومت افغانستان تعهد سپرده بود که زنان را در فرایند صلح شامل میسازد و حضور آنان در گفتگوهای صلح پررنگ خواهد بود. حکومت بنابرهمین تعهدش تعدادی از زنان را به عنوان عضو در شورای عالی صلح و کمیتههای ولایتی این شورا شامل ساخت،اما تعداد زنان نسبت به مردان خیلی کمتر بوده و توازن جنسیتی در تشکیل شورای صلح در نظر گرفته نشده است. همچنین پیشنهی مردان عضو شورای عالی صلح که بیشترشان در سه دهه جنگ افغانستان دخیل بودهاند، در عوض زنانی که علمیت دارند و در جنگهای افغانستان دخیل نبوده و میتوانند در راستای ایجاد صلح موثر واقع شوند، گماشته شده و زنان اجازهی حضور فعال داده نشده است.»
در همینحال، ضیا مبلیغ از آلمانی بنیاد هاینریشبل، از نهادهای اصلی تمویلکننده نهادهای جامعه مدنی در افغانستان، میگوید که برخیها بیشتر تلاشهای صلح را به منظور تقسیم قدرت و امکانات به پیش میبرند. آقای مبلغ میافزاید که تلاشهای صلح برای تقسیم قدرت و امکانات، نتیجه بخش نخواهد بود. او گفت: «فراگرد صلح، گردهم آوردن مخالفان برای تقسیم غنایم و قدرت و سرمایه بیتالمال نیست. چنین تصور و تصویری از صلح بارها در گذشته آزموده شده و تجارب ناکامی را به باور آورده است. همان گونه جنگ و نزاع افغانستان یک پدیدهی نسبتا مدرن است، فرایند صلح هم با رویکردهای سنتی و عنعنوی نمیتواند به موفقیت بیانجامد و نزاع را در افغانستان پایان بخشد.»
ضیا مبلیغ افزود: «فروکاست روند صلح به مذاکره و تقسیم قدرت میان گروههای درگیر و حذف دیگران در واقع به معنای تجارب شکست خوردهی گذشته است. بنا براین تجارب گذشته پر هزینهترین درس به ما یادآور میشود که تقلیل صلح به تقسیم قدرت و غنایم میان اطراف درگیر، نه تنها صلح نیست، بلکه زمینهساز درگیریها و منازعههای بیشتر خواهد بود. زیرا، به ویژه وقتی که یک از طرفهای صلح گروههای شورشی متعارض دولت باشد، این گروهها هرآنکه اراده کنند میتوانند دو باره پس به موضعگیری نظامی خود برگردند. زیرا، اینها هیچ تعهدی به هیچ اصل اخلاقی و قوانین بینالمللی، عرف اجتماعی و اخلاق وباورهای اسلامی مبنیبر احترام و کرامت انسان باورمند نیستند.»
تلاشهای صلح از سال 2010، پس از تاسیس شورای عالی صلح شدت گرفت. این تلاشها تاکنون نتیجه مطلوب در قبال نداشته و دامنهی جنگ و درگیری در افغانستان گستردهتر شده است.