برنامه «دنیا و سیاست»: کودتا در ترکیه

​

تا به حال  ۳۰۰۰ نظامیان از جمله  ۷۰ جنرال و ادمیرال   و ۲۷۰۰ قضات ارشد این کشور بازداشت شدند ٬ که فکر می کنم تعداد زیادی از جنرال به سخت ترین جزای اعمال خود خواهند رسید٬ زیرا اردوغان پسمنظر این کودتا را خوب می دانست٬ نمونه مثال برای وی کودتای ۳ جولای سال ۲۰۱۳ در مصر بود ٬ که رهبر هم عقیده وی محمد مورسی حد اقل تا ابد در زندان بسر خواهد برد.  قرار معلوم کودتاچیان واقعاً پلان گرفتند تا اردوغان را خنثا سازند٬ در تفریگاه مارماریس ٬ جای که وی استراحت می کرد٬ در اول کودتا  از سه چرخبال ۲۵ تن را دیسانت کردند٬ تا ایشان وی را یا گرفتار نمایند و یا هم از بین ببرند٬ که عکس های از  آثار مرمی در دیوار های تعمیر وی نمایندگی از عملکرد آنها بود.  اما اعتمال می رود که نیم ساعت قبل از آن اردوغان محل خود را ترک نموده بود که طیاره وی را دو جیت اف ۱۶ همرایی می کرد ٬ حتا احتمال می رفت که این جیت ها باید طیاره وی را مورد هدف قرا ر می دادند٬ اما تا به حال معلوم نیست که چرا دست به  چنین اقدام نزدند ٬ یا اینکه امر گردیده بود تا اردوغان را زنده دست گیر نمایند٬ ویا هم ایشان بزددلی نشان دادند٬ ناظرین نظامی می گویند که این جیت ها مدت زیادی در پرواز باقی ماندند ٬ به بهانه اینکه در فضا از تانکر هوایی که از میدان نظامی ایندجرملیک ٬ که قومندان و افسران آن نیز  از کودتاچیان بود ٬ تیل میگیرند. در مورد دو سوال باقی مانده:

 اول اینکه آیا اردوغان از شروع کودتا دفعتآ در جریان بود و یا اینکه کمی وقت تر از آن؟

دوم چرا این دو جیت ها وی را مورد ضربه قرار ندادند؟ فکر می شود که این دو سوال دیر زمانی لاجواب باقی خواهد ماند.

دوستان  ٬ قرار معلوم عربستان سعودی اتشه نظامی ترکیه در کویت را دستگیر نمود٬ هنگامی که وی می خواست ازمیدان هوای دامامه به دیوسلدورف پرواز نماید.  این بازداشت به خواهش انقره صورت گرفت. قرار است  که  ارگان امنیتی ترکیه حال تمامی نظامیان ایرا که در این اواخر  به خارج سفر  و کار انجام داده اند مورد تحقیق قرار دهد تا در یابند رد پای کشور های خارجی را که در این کودتا دست خواهند داشت. حتا ممکن کارمندان وزارت خارجه ترکیه را نیز دربر گیرد ٬ احتمال می رود که برای اردوغان فکت ها ضرورت است تا چاپ پای امریکا و یا کشور های دیگر را در این کودتا بدست بیآورد. حال امریکا یک موقف را اختیار نمودو می گوید که اولاً ثبوت نماید٬که  فتح‌الله گولن   سازمان دهنده ای این کودتا است و بعدآ خواهیم دید. اردوغان تا فعلاً برای واشنگتن مشخص نساخته٬

 در حال حاضر رسانه‌های ترکیه از دستگیری «آکین اوزتورک» که فرمانده‌ی پیشین سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵  نیروهای هوایی ترکیه  بود  خبر داده وی  به عنوان رهبر کودتای این کشور معرفی شده بود، واحتمال میرود که  اوزتورک با فتح‌الله گولن ارتباط  داشت. دوستان نیمه دوم قرن بیست برای ترکیه مرحله مغلق در تاریخ اش بود  از سال ۱۹۶۰ به اینطرف  در این کشورسه کودتا هر ده سال یک بار  رخ داد ودر سال ۱۹۹۷ نظامیان آخرین بار بود که  قادر شدند تا قدرت را انتقال بدهند٬ اما این بار چهارم چنین نشد. زیرا اگر سه کودتای قبلی به خاطر آرزوی اتباع کشور جهت  ایجاد «صلح و نظم» بعد از یک دوره تشنجات درونی به موفقیت انجامید٬ اما در شرایط کنونی نیز تشنجات وجود دارد ٬ صرف فرق آن از صابق در این است که ماهیت کاملا  خارجی دارد ٬ یعنی نظام کنونی در کشمکش ها ی داخلی نه ٬ بلکه خارجی  با کشور های متحدین شان در ناتو ٬ امریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد٬  اما از حق نگزریم اردوغان و حزب عدالت و توسعه امروز از حمایت کافی در داخل کشوراش برخوردار است. 

چنانچه  مردم در پاسخ به ندای رجب طیب اردوغان  وارد صحنه شده به سرک ها ریختند و همانند سال ۱۹۱۹ کودتا علیه گرباچوف در مسکو  مخالفت  خود را با کودتاچیان در ترکیه  نشان دادند. مورد دیگری که قابل توجه است اینکه نظامیان این کشور که حمایت ازسکولاریزم را شعار خود قرار داده وتا به حال موفقانه سه بار عمل نموده بود ٬ اما اینبار درس گرفتند که نمی توان در قرن ۲۱ به تحرکات نظامی که باعث برکناری رژیم گردند. کودتاچیان با ناکامی خود ضربه شدید بر پیکر این نهاد به اصطلاح مقدس کشور وارد نمودند ٬ که بدون شک در اتوریته نظامیان تاثیر منفی به بار آورد.  از تاثیرات منفی  این کودتا در اقتصاد کشور  منحیث نمونه مثال می توان گفت که در یک روز ۴.۸ ٪ لیر ترکیه ارزش خود را از دست داد٬  دیگر هم ممکن  توقف در عرصه تورزیم باشد چنان چه می دانید ٬ روسیه٬ بعد از معذرت خواهی اردوغان٬ اجازه سفر اتباع خود را در سواحل ابحار ترکیه از سر داد. اما بعد از کودتا وزارت ترانسپورت روسیه دوباره  پرواز ها را متوقف قرار داد ،که اگر وضع بهبود حاصل نکند  منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی و کاهش درآمد از درک توریزم که بدون شک باعث کاهش رشد اقتصادی این کشور گردیده بود ادامه خواهد یافت. چنانچه گذارش بانک جهانی نشان می دهد که رشداقتصادی کشور ترکیه در سه ماهه نخست سال جاری  ازبابت نبود توریست ها کاهش یافته بود در حالی که  در سال های گذشته  در این سه ماه رشد ۳.۳٪ را داشت و حتا در به سه ماه مشابه در سال گذشته میلادی 4٪ بوده، این امر از طرفی باعث می گردد تا سرمایه گذاری خارجی در عرصه  نیز کاهش یابد.

یکی از اثرات این کودتا در عرصه جهانی براین کشور البته از دست دادن تاثیرات اش در اوضاع سوریه٬ عراق و سایر نقاط داغ خواهد بود و اردوغان دیگر نخواهد توانست از قوای نظامی خود منحیث افزار سیاسی  استفاده نماید. تا جای که به همه گان هویدا است تا کودتا همه عملکرد های این کشور در مقابل همسایگان اش از طریق زور و فشار بالای شان بوده که امروز این فرصت را از دست داده ٬ و برای اسد بسیار فرصت خوبی فراهم گردیده ٬ چون عنقره قادر نخواهد بود تا مخالفین رژیم سوریه را که از حمایه اش برخوردار بودند من بعد تطمیع نظامی نماید.  از طرفی هم به نظر ناظرین موقع خوبی برابر شده تا انقره مناسبات اش را با مسکو نزدیک تر بسازد ٬ باید خاطر نشان نمود که و.و. پوتین اولین رییس جمهور دنیا بود که حمایه خود را از همتا های ترکی خود نشان داد٬ اگر در غرب عملکرد های اردگان را در خنثا سازی خیزش نظامی مورد شک و تردید قرار دادند٬ که بعید نمی رود در مناسبات ترکیه با امریکا و جامعه اروپا بی اثر باقی بماند ٬ اما مسکو بدون شرط جانب داری خود را اعلان نموده٬ رییس جمهور روسیه اعلان نمود که مخالف هرنوع تغییر رژیم ها مغایر قوانین اساسی کشور ها می باشد.  بعید نمی رود که ملاقات دو رهبر  در شروع اگست همین سال٬ قبل از سامیت  G20  در پیکین صورت گیرد.  از نتایج مثبت دیگری که روسیه نصیب خواهد شد ٬همان امکانات عملی پروژه بزرگ آنرژیتیکی وسایر پروژه های است که قبل ازمخشوش شدن اوضاع در مناسبات بین دو کشور مورد بحث قرار گرفته بود.

دوستان در اخیر خواستم بگویم که باوجود این همه تحولات عظیم در اوضاع این کشور امید که دولت این کشور از چوکات نورم ها و اساسات بین المللی  در مورد  کودتاچیان عمل نماید. قابل تذکر است که در واکنش به بازداشت‌های گسترده، وزیر خارجه فرانسه هشدار داده است که شکست کودتا به این معنا نیست که رجب طیب اردوغان برای پاکسازی مخالفان "چک سفید" را بدست  دارد.

ژان مارک آیرو، گفت روز دوشنبه در نشست وزرای اتحادیه اروپا در بروکسل بر این نکته تاکید خواهد شد که ترکیه باید خود را با اصول دمکراسی اروپا وفق دهد٬ اما تعدادی از طرفداران رژیم  و شخصا اردوغان خواهان تغیر در قانون جزای کشور شده و تقاضاع می نمایند تا جزای اعدام گه از جولای سال ۲۰۰۴ تا به حال  منع بود٬ دوباره وضع گردد ٬ ما منتظر رشد اوضاع استیم و در برنامه های آینده در مورد تبصره های خواهیم داشت.