در صفحات مربوط به کاربران شبکههای اجتماعی در افغانستان، موضوعات مختلفی از ادبی- فرهنگی، عشقی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی گرفته تا تصاویری از رویدادهای خشونتآمیز، میلههای شخصی و شعارهایی از شخصیتهای بزرگ و شناخته شده جهان دید. اما، بازتاب قضایا و رویدادهای خشونتآمیز موضوع اصلی مورد بحث شهروندان افغانستان در شبکههای اجتماعی است. هرگاه کدام حادثه خشونتآمیز در این کشور رخ دهد، برای کاربران شبکههای اجتماعی در افغانستان موضوع اصلی قابل در این شبکهها تبدیل میشود.
مردم افغانستان از چند دهه به این سو است که انواع خشونتهای فزیکی را در دنیای حقیقی خود تجربه میکنند اما با بوجود آمدن شبکههای اجتماعی و دسترسی شان به انترنت، خشونتها را وارد دنیای مجازی خود نیز ساختهاند. شریک ساختن عکسهای ناشی از رویدادهای تروریستی، انتقاد از کارکرد و ناتوانی دولت در تامین امنیت شهروندان، ایجاد فرصتهای شغلی، اتهام زدن، نشر شایعات و شکایت از این و آن و دامن زدن به اختلافات قومی، سمتی و مذهبی و دهها مورد دیگر کار اصلی کاربران شبکههای اجتماعی در افغانستان به شمار میروند. اما شریک ساختن عکسها و خبرهای مربوط به خشونتهای مسلحانه و غیرمسلحانه، کار اصلی کاربران شبکههای اجتماعی است.
روحالله رضوانی استاد دانشگاه و رواندرمانگر در کابل، میگوید محتوای صفحات اجتماعی در افغانستان نشاندهنده خشمی است که در میان مردم وجود دارد. آقای رضوانی میافزاید که ناکامیهای در دنیای زندگی اصلی شان، وارد شبکههای اجتماعی شده است. وی گفت: «ما به نوعی شاهد خشونت انتقالی توسط مردم از طریق صفحات فیسبوک هستیم. این خشونت را از طریق ناسزاگوییها و اعتراضهایی غیرمتعارف میتوانیم شاهد باشیم و برخی وقتها هم از طریق تصاویری که منتشر میشوند.»
این رواندرمانگر تاکید میکند که بخشی از مردم در افغانستان به ویژه در صفحات اجتماعی خشم خود را نسبت به رویدادهای خشونتآمیز، با خشم بازتاب میدهند. به گفته او، زمانی که مردم نسبت به خشونتهای گروههای تروریستی در افغانستان خشمگین میشوند، انزجار و خشم شان را نسبت به این رویدادها با انتشار و شریک ساختن نتیجه کار تروریستان منتقل میکنند. روحالله رضوانی گفت: «خشمی ناشی از خشونت موجود، خودش خشونت خلق میکند، اما نه با آن انگیزه عوامل تروریستی. مثلا اگر یک جوانی از اینکه فرضآ نیروهای پولیس و یا اردوی ملی شهید، قتل عام میشوند و از بین میروند، خشم خودش را از ناکامیهای حکومت و خشونت تروریستان، از طریق انتشار محصول ناکامیهای دولت و محصول خشونت نامتعارف تروریستان باز منتقل میکند. هردوی این عامل باعث میشود که نهایتا خشونت منتشر بشود.»
این رواندرمانگر معتقد است که بازتاب وقایع خشونتآمیز در شبکههای اجتماعی باعث ترویج خشونت در میان مردم میشود. به گفته روحالله رضوانی، حتا اگر شخصی به منظور مقابله با خشونت از تصاویر خشونتآمیز استفاده کند، به صورت ناخودآگاه مبلیغ خشونت میشود.
فربه شدن محتوای خشونت
روحالله رضوانی میافزاید که با بازتاب رویدادهای خشونتآمیز از طریق شبکههای اجتماعی، محتوای خشونتها فربهتر و مستدلتر میشود. به گفته او، در این مساله حتا کسانی که از دانش بیشتری نیز برخوردارند، نقش دارند. آقای رضوانی میگوید: «متاسفانه خیلی از تحصیلکردهها و سیاستمداران ما میآیند خشونت را حتا منطقی سازی میکنند. این مساله باید مورد توجه قرار بگیرد. وقتی که مردم عادی میبینند که فلان استاد دانشگاه، فلان شخص رسانهیی و فلان سیاستمدار از یک نوع انتقال خشونت و یک نوع اعتراض خشونتآمیز حمایت میکند، به خودشان حق میدهند که پیرو باشند و همان را بیشتر انجام بدهند.»
با اینحال، روحالله رضوانی تاکید میکند که بیشتر کاربران شبکههای اجتماعی در افغانستان از این شبکهها برای سپری کردن وقتهای تنهایی و خلق کردن شخصیتهای جذاب و مورد تحسین استفاده میکنند. به گفته او، کاربران شبکههای در افغانستان کمتر خلاق هستند و بیشتر از چیزهایی که دیگران خلق کردهاند استفاده و آن را دوباره در صفحات خود بازتاب میدهند.