اسلام در روسیه

اسلام در روسیه از لحاظ نفوس جای دوم را بعد از مسیحیت ارتادوکس دارد. اگر چی تعداد مسلمان روسیه تا اخیر دقیق معلوم نیست اما نظر به نفوس شماری سال ۲۰۰۲ این تعداد به ۱۴٬۵ ملیون نفر می رسیدکه تقریبآ ۱۰٪ نفوس تمام روسیه را تشکیل میدهد.

مناطق مسلمان نشین روسیه
مناطق مسلمان نشین روسیه را اینگوشیته٬ چیچنیه٬ داغستان٬ کاباردینه بلکاری٬ کرچایوا چرکیسی٬ باشقرتستان و تاتارستان تشکیل میدهند که در این جمهوریت ها از ۹۸ الی ۵۴ قیصد شان مسلمان استند. باید گفت که اشخاصی هم وجود دارند که مربوط به این ملیت ها نیستند٬ اما مذهب شان اسلام است. تعداد مسلمانان در فدراسیون روسیه سالانه بیشتر می شود٬ به خاطر رشد طبیعی نفوس شان در کشور٬ خاصتآ در کشور های قفقاز شمالی و همچنان تعداد مسلمانان در این کشور از ناحیه نفوذ مهاجرین نیزسالانه افزایش مییابد٬ خاصتاً از کشور های آسیای میانه و آزربیجان. مسلمانان در روسیه امروز خود را بخش قابل ملاحضه مدنیت جامعه اسلام در جهان می دانند.

اسلام در قفقاز

اسلام در روسیه ٬ مخصوصآ در مناطق قفقاز سواحل والگا در همان زمان پیدایش اش ظهور نمود٬ واز همان زمان تا به امروز نقش مهم را در زندگی مردم این سرزمین بازی نمود. در سال ۶۵۱ عربان مسلمان به داغستان هجوم آوردند و در قرن هشتم به گفته ای رهبر مسلمانان روسیه راویل عین الدین اولین مسجد در دربینت مرکز داغستان اعمار گردید. از سالهای ۱۳۱۲-۱۴۸۰ یعنی زمامداری اردوی زرین ولایات مربوط به شهزاده گان مناطق روسیه تحت حاکمیت ولوس ها و خانان مسلمان بود. بعد از اتحاد سرزمین های روس توسط ایوان سوم و بازماندګان اش اسلام مذهب تعداد بزرګ ازاتباع را تشکیل میداد. درسال ۹۱۹ حاکمان ساحه دریای ولگاه سفیر خود را به خلیفه بغداد فرستادند و از وی تقاضا نمودند تا علمای خود را به مناطق شان بفرستند و از بغداد سفیر شان بن فضلان آمد که وی در رساله مشهور «سفر نامه» خود نسخه های با ارزش از این مرزوبوم نوشته. 

در سال ۹۲۲ خان الموش اسلام را به مثابه مذهب دولتی بلغارستانِ ولگا اعلان نمود ٬ این سرزمین های تاریخی در خلال سده ۷ تا سده ۱۳ میلادی میان رودهای ولگا و کاما در غرب موقعیت دارشت٬ که امروز به جمهوریت های تاتارستان و چواش تقسیم گردیده. در ساله۱۲۴۱ بلغارستان والگا را تاتارو منگول ها فتح کردند که در زمامت اردوی زرین دارآمد.

اردوی زرّین
اردوی زرّین یا(آلتین‌اردو (نامی است که به بخشی از امپراتوری مغول (که در دست جانشینان جوچی، پسر بزرگ چنگیز، بود) گفته می‌شد. قلمروی اردوی زرین بخش‌های اصلی روسیه و قزاقستان و اوکراین کنونی را در بر می‌گرفت.
قلمرو اردوی زرّین در اوج خود شامل بیشتر اروپای شرقی، از دریاچه اورال تا کرانه‌های شرقی رود دنیپردر اوکراین امروزی و از شرق تا اعماق سایبریا گسترده بود. در جنوب، مرزهای اردوی زرّین به دریای سیاه، کوه‌های قفقاز، و قلمروی ایلخانیان محدود می‌شد.
این حکومت از نیمه دوم سده ۷ق/۱۳م تا نیمه ۹ق/۱۵م دوام داشت و بعد به دولتهای کوچکتری منقسم شد و سرانجام همه متصرفات آن به دست دولت روسیه تزاری افتاد و اکنون جزو خاک روسیه است که از آن جمهوریهای متعددی پدید آمده است.
دوره اسلام در قرن های ۱۳۱۲-۱۴۳۰
دوره اسلام در قرن های ۱۳۱۲-۱۴۳۰ در زمان اردوی زرین در بلغارستان و دیگر ولوس اردوی زرین که قسمی که گفتیم از جانشینان چنگیز خان بودند در بخش بزرگ روسیه امروز از سواحل والگاه گرفته تا قفقاز و سایبریا را دربرمیگرفت. در سال ۱۳۱۲ خان ازبک اردوی زرین اسلام را منحیث مذهب دولتی خود پزیرفت. از اخیر قرن ۱۵ شهزادگان مسکو خواستند کنترول را بالای کازان مرکز تاتارستان امروزی قایم نمایند. و بدین اساس آهسته آهسته مناطق اسلامی با روسیه امروزی الحاق ګردید.
از قرن پانزده تا حاکمیت اکاترین دوم یعنی سال ۱۷۲۱ قفقازو خانان استرخان و سایبریا به تصرف خانان روس در آمد و از سال ۱۷۲‍۱ الی ۱۹۱۷ استقرار اسلام تاًمین ګردید در سال ۱۷۶۷ امپراطور کبیر روس اکاترین دوم بعد از سفرش به کازان امر نمود تا مساجد و آبدات اسلامی ایجاد گرددو مطابق به فرمان ۱۷۷۳وی همزیستی مسالمت آمیز بین تمامی ادیان روسیه تامین گردید.
در سال ۱۷۸۸ مطابق به این فرمان اکاترینا دوم سازمان رسمی مسلمانان روسیه تاسیس گردیدکه بنام« اسامبله اسلامی ارنبورگ» یادمیشد. از همین زمان تا به امروز مقام مفتی و رهبر مسلمانان روسیه رسما تایید گردید٬ که کاندید آن باید بعد از انتخاب وی از طرف این سازمان مورد موافقت امپراطور قرار میگرفت. اکثر مفتی ها و معاونین شان و همچنان تعداد عظیم از ملاهان از جمله تاتار های کازان انتخاب میگردیدند٬ که محل جلسه شان در اوفه بود. هدف از ایجاد « اسامبله اسلامی ارنبورگ» مناسبات نزدیک دولت با رهبری مسلمانان بود ٬ که از یک طرف تمامی عملکرد های شان تحت کنترول دولت باشد و از طرف هم حکومت بتواند ایشان را در ایجاد نهاد ها و انسیتوت های اسلامی کمک نماید و سیاست دولت را از این طریق چه در داخل کشور و چه هم در خارج ازآن به مسلمانان بشکل درست توضیع نماید.

ایجاد وزارت اوقاف در روسیه 
در سال ۱۸۱۷ الکساندر اول فرمان صادر نمود تا وزارت اوقاف در روسیه ایجاد گردد. از سال ۱۸۸۹ تمامی هیئت رهبری اسامبله اسلامی ارنبورگ از طرف این سازمان پیشنهاد گردیده و مورد تایید نهایی وزارت داخله قرار می گرفت. اسامبله حیثیت مقام ولای محکمه شرعی را داشت که می توانست قاضی را انتخاب نماید و صلاحیت داشت که فیصله قاضی را تایید و یا رد نماید و فیصله نهایی را در صادر نماید. این اسامبله نوع از تعامل قوانین شریعیت را با قوانین جاری روسیه تامین می نمود. فتوای مفتی ها از طرف ګورنرهای ولایات و وازرت داخله روسیه مورد بررسی قرار می ګرفت و مواردی که در مغایرت با قوانین روسیه قرار میګرفت ٬ با مفتی و اعضای رهبری اسامبله مورد موافقه قرار داده میشد. در اوایل قرن بیست تصمیم ګرفته شد تا اسامبله اسلامی ارنبورګ ملغا قرا داده شود و به عوض در محلات چندین مراکز مذهبی ایجاد گردد.
مسجد معروفی در سن پترزبورگ اعمار گردید، که در هنگام پایان بنای آن در ۱۹۱۳ بزرگ‌ترین مسجد اروپا محسوب می‌شد. این مسجد با ارتفاع ۴۸ متری و ارتفاع ۳۹ متری گنبد در جنوب شهر سن پترزبورگ واقع است و به سادگی از روی پل‌های سگانه بر روی رود نوا قابل رؤیت است.
سنگ بنای این مسجد در ۱۹۱۰ هنگام جشن بیست و پنجمین سالگرد خلافت عبدالاحد خان بر بخارا نهاده شد. تعداد مسلمانان سن پترزبورگ در آن دوران بالغ بر ۸۰۰۰ نفر بود.
مسلمانان شوروی: در اوایل قدرت شواراها سیاست شان در رابطه به مسلمانان بسیار محتدل بود نسبت به دیکر ګروپ های مذهبی. بوشویک ها فعالانه ایشان را در تامین قدرت شان تشویق می نمود و برای مسلمانان جمهوریت های باتشکیری٬ تارتار ٬ ترکستان و دیګر جمهوریت ها ایجاد ګردید. از ۱۶-۲۵ سپتامبر سال ۱۹۲۰ به رهبری مفتی بارودی در اوفه اولین کنګره ای مسلمانان دایر کردید٬ که در آن «اداره مرکزی روحانیون مسلمان » به عوض کاکنګرس اسلامی ارنبورګ ایجاد ګردید. که عرصه صلاحیت اش بخش اروپایی ٬ سایبریا و قزاقستان شوروی را در برګرفت. اما اولا در سال ۱۹۲۳ مدرسه اسلامی بسته ګردید٬ ملاهان دست به ایجاد مدرسه های مخفی زدند ٬ احتجاجات را علیه بستن مدرسه ها براه انداختند ٬ و مکاتیب ای از طرف مردم مسلمان عنوانی حاکمیت مرکزی فرستادند.
از تاریخ ۱۰- ۲۵ سال ۱۹۲۳ در اوفه دومین کنګره سران مسلمانان تمامی روسیه دایر ګردید٬ که در آن ۲۸۵ نماینده و مفتی های کوقند٬ تاشکند و کریمه نیز شرکت نمودند. در کنګره فیصله ګردید که مرکز مفتی ها روسه نه بلکه بخش اعظم اتحادشوروی در اوفه مستقر باشد. ۳۰ نوامبر سال۱۹۲۳ اداره استخبارات فدارسیون روسیه اساسنامه «اداره مرکزی روحانیون مسلمان » ار تایید نمود. 
۲۱ اگست اداره حاکمیت فدراتیف روسیه اساسات ای را وضع نمود که مطابق آن درس های مذهبی تنها در مساجد تدریس ګردد ٬ و اطفال باید به سن ۱۴ سالګی رسیده باشند و یا مکتب ابتدایی را خلاص کرده باشند. در ۲۵ اکتوبر سال ۱۹۲۶ کنګره مسلمانان تاتارستان٬ باشکیر ٬ قزاقستان٬ اکراین ٬ چواش و ولایات روسیه دایر ګردید. رهبران کشور از آنها تلگرام تبریکی بدست آوردند که در آن از اتحاد تمامی مسلمانان جهان تحت بیرق حاکمیت شوراها در مبارزه با امپریالیزم نوید میداد.روحانیون رسمآ فعالانه در سیاست خارجی حاکمیت را کمک می کردند ٬ در سال ۱۹۲۶ کنګره اول مسلمانان جهان برګزار شد از طرف اتحاد شوروی رهبر اداره مرکزی روحانیون مسلمان شرکت نمود.

چاپ قران کریم در شوروی
از سال ۱۹۴۴ اداره روحانیون مسلمانان اتحادشوروی از چهار مرکز مستقل رهبری میشد. ادراره روحانیون مسلمانان آسیای میانه و قزاقستان در تاشکند ٬ قفقاز جنوبی درباکو ٬ فققاز شمالی در بویناکسک و بخش اروپایی اتحادشوروی و سایبیریا در مرکز آن اوفه.
در سالهای ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ چاپ قران کریم در شوروی رونق ګرفت و مجله « مسلمانان شوروی» به چاپ میرسید. در سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ ایدیالوژی ناسیونالیستی مسمانان در جمهوریت های جنوبی شوروی تقویت یافت ٬ که ناشی از جنګ در افغانستان و انقلاب اسلامی در ایران بود. ک.ج.ب. شوروی متوجه شد که در بین جوانان تاجک و ازبک وهابیت روج پیدا کرد. در سپتامبر ۱۹۸۱ کمیته مرکزی اتحاد شوروی مصوبه ای به تصویب رسانید که به اساس آن تدابیر لازم ٬جهت مبارزه با دشمانان که می خواهند با استفاده از فکتور های اسلامی در مقابله با حاکمیت شوروی قرار ګیرند ٬ صورت ګیرد. شرایط بهتر برای مسلمانان مهیا ګردیدو آزادی های بیشتر در شروع دهه نود قرن بیست برای رشد مسلمانان و سایر مذاهب فراهم گردید. ادامه دارد…