در جریان بازدید همچنان با نمایندگان بانک اسلامی انکشاف، بانک آسیایی انکشاف و پروگرام انکشافی سازمان ملل متحد مشورهای انجام شده اند.
به تبصره پیوتر گنچاروف مبصر ما راجع به دورنمای همکاری تجارتی — اقتصادی افغانستان — روسیه و اگر دقیقتر گفته شود — احیای چنین همکاری، توجه فرمائید.
ظاهراً معلوم میشود که کابل و مسکو جداً قصد دارند، که به مناسبات تجارتی — اقتصادی از تحرک افتاده نفس تازه ببخشند. بعد از ختم قرارداد ارسال هلیکوپترها و پرزه جات فالتوی آنها در سال گذشته، دوران کالا بین دو کشور به اندازه 83% کاهش یافت و فقط 159 میلیون دالر را تشکیل داد.
به عبارت دیگر، تمام همکاری تجارتی — اقتصادی به صدور هلیکوپترهای می — 17 از روسیه به افغانستان منحصر بود که کابل توسط پول که کانگرس امریکا تخصیص داده بود، خریداری میکرد. این همه همکاری در حال حاضر است که اگر پروژه انرژی CASA-1000 را که آشکارا با رکود مواجه می باشد، مدنظر گرفته نشود.
مناسبات تجارتی — اقتصادی بین روسیه و افغانستان در حال حاضر از انکشاف بسیار ضعیف برخوردار می باشند. فهرست اقلام نهایت یکسان است. روسیه به افغانستان محصولات نفتی و فلزات می فروشد. سهم محصولات مواد سوخت و انرژی یک چهارم اقلام تشکیل میدهد که روسیه به افغانستان صادر میکند، سهم چوب و قرطاسیه در حدود 20% و بقیه را فلزات تشکیل میدهد. فهرست اقلام صاداراتی افغانستان به روسیه از این هم ناچیز است. در این جمله مواد غذایی و مواد خام زراعتی شامل اند و این در حال است که محصول گمرکی صفری بر آنها در افغانستان وجود دارد.
مسکو میخواهد این وضع را اصلاح سازد. به همین منظور، قبل از آن که هیات عزیزی بانک به مسکو سفر کاری انجام دهد، در کابل سومین جلسه کمیسیون مشترک حکومتی روسیه — افغانستان برگزار شد.
اگر این نقطه را مدنظر گرفت که کمیسیون در اواخر سال 2011 ایجاد شده بود، میتوان پیشبینی کرد که پیشرفت در مناسبات تجارتی — اقتصادی تازه بوجود آمده است. آنهم در شرایطی که از جانب افغانها پیوسته دوران همکاری دوجانبه اقتصادی اتحاد شوروی و افغانستان را یاداوری میکنند.
این، البته، خوشایند است که بالاخره حضور ما را در افغانستان بطور شایسته ارزیابی میکنند. زمان یاداوری این امر فرا رسیده که همکاری تجارتی — اقتصادی شوروی — افغان بر چه بنیاد بوجود آمده بود؟ راز آن در چه نهفته بود که افغانان عادی آن دوران را فقط به خوبی یاد میکنند؟
برای این یاداوری آن پروژه های کافی است که به پروژه های افسانوی مبدل گشته اند. این 142 پروژه بود که به کمک اتحاد شوروی در افغانستان اعمار شده بودند.
مساعدت تخنیکی اتحاد شوروی به انکشاف صنعتی افغانستان از اعمار ذخیره نفت به ظرفیت 8300 مترمکعب در مزارشریف در سال های 1952 — 1958 آغاز شد. بعداً در سال 1959، تاسیسات شیرخان بندر در ساحل دریای آمو با ظرفیت 155 هزار تن بار در سال، بشمول 20 هزار تن محصولات نفتی، اعمار گردید. در همان وقت به کمک اتحاد شوروی پل موتررو بالای دریای خان آباد در نزدیک قریه اچین به طول 120 متر اعمار شد و در سال 1964، یعنی 52 سال قبل، تونل سالنگ در کوه هندوکش که کشور را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم میکند، در ارتفاع 3200 متر به طول اندکی کمتر از سه کیلومتر ساخته شد. هنمزمان راه به طول 100 کیلومتر که جنوب کشور را با شمال وصل میکرد اعمار گردید.
چنین پروژه ها زیاد اند و تعداد آنها از صد تجاوز میکند. سخن فقط بر سر تعداد آنها نه، بلکه بر اهمیت اجتماعی برای کشور مطرح می باشد. برای افغانستان، کشور کوهستانی، شبکه راه ها اهمیت خاص دارد و اتحاد شوروی کار را از اعمار شبکه راه ها آغاز کرد. شاهراه پلخمری — مزارشریف — شبرغان به طول 329 کیلومتر اعمار گردید. شاهرا پلخمری — شبرغان تا بندر حیراتان در ساحل دریای آمو به طول 56 کیلومتر قیرریزی شد و پل راه آهن بالای دریای آمور اعمار گردید.
مثال های دیگری نیز وجود دارند که حکومت فعلی افغانستان نمی تواند نظیر آنها را نشان دهد و بر آن افتخار کند. کانال ابیاری ننگرهار به طول 70 کیلومتر با بند بالای دریای کابل و فابریکه برق آبی با قدرت 11.5 میگاوات در سال 1965 اعمار گردید. در همان وقت بند سرده با ظرفیت 164 میلون مترمکعب آب و شبکه ابیاری مربوط به بند برای آبیاری نمودن 17.7 هزار هکتار زمین ساخته شد.
این فهرست را میتوان ادامه داد. روشن است که اعمار چنین پروژه ها در افغانستان و با چنان تعداد و سرعت امروز، بدون کمک روسیه دقیقاً، ممکن نمی باشد.
