16 جنوری سال 2016 میلادی یک روز تاریخی در تاریخ جدید ایران — روز آغاز اجرای برجام در باره برنامه هسته ای ایران است. یوکیا آمانو رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی از اجرای مطالباتی از سوی ایران خبر داد که برای اجرای موافقت نامه هسته ای ضروری بود تا بعد از آن مقامات اتحادیه اروپا لغو کامل تحریم ها و آمریکا لغو بخشی از تحریم ها را اعلام کند. ایران از تحریم ها آزاد می شود و فعالانه به بازار جهانی نفت برمی گردد. پیامدهای آن چه می تواند باشد؟
ولادیمیر ساژین ، کارشناس سیاسی و شرق شناس در این خصوص چنین گفت: بایئ نذکر داد که بر خلاف انتظار تحلیلگران، زمان لغو تحریم ها بمراتب زودتر فرا رسید. تهران سریعاً در اجرای تمام مطالبات قید شده در موافقت نامه ها اقدامات ضروری را اتخاذ نموده که قابل درک است: اسپ چابک اقتصاد ایران بیشتر از حد در شرایط تحریمات درجا زده بود. حال با حرکتی تند بسوی بازار جهانی، قبل از همه بازار نفت می تازد.
اما در این بخش، فرایند طولانی رکود نرخ نفت مشاهده می شود که دلایل زیاد دارد و میتوان از کاهش تولید در چین، ورود نفت شیل آمریکا به بازار و غیره نام گرفت.
چندی پیش، چین مطالب در ارتباط رشد تولید ناخالص ملی خود را نشر کرد که گویندگی از رشد تا 6,9% میکند. به این مفهوم، ممکن است که تقاضا نفتی چین، کاهش میابد که در مجموع تأثیر منفی بر تقاضای جهانی میگذارد.
آنچه به آمریکا مربوط می شود در آنجا برای نخستین بار طی 40 سال، ممنوعیت بر صادرات نفت لغو شد. تانکرهای حامل نفت آمریکا راهی اروپا می شوند.
دورنمای ظاهر شدن نفت ایران به بازار جهانی پس از لغو تحریم ها نیز نقش خود را در « سقوط قیمت نفت» بازی کرد. قبل از تحریمات، ایران حدود 4 —4,3میلیون بیلر نفت تولید می کرد و 2 تا دو نیم میلیون بیلر روزانه صادرات داشت. تحریمات غرب علیه ایران با عث کاهش سادرات نفت ایران شد که تا یک میلیون و 100 هزار بیلر رسید. تهران قصد دارد تا پایان سال 2017 میلادی به سطح ماقبل تحریم ها برسد. تحلیلگران معتقدند که در سال 2016 میلادی افزایش تولید نفت ایران 800-500 هزار بیلر نفت در روز خواهد بود. در شرایط عرضه زیاد ، حجم اضافی نفت در بازار کاهش قیمت نفت را تحریک خواهد کرد.
هر چند حجم نفت صادراتی ایران بیشتر نه فقط یک عامل تجارتی، بلکه روانی در بورس جهانی نفت است و حتی افزایش قابل انتظار تولید نفت در ایران برای قیمت های نفت مهلک نیست. مهدی سنایی سفیر فوق العاده و تام الاختیار ایران در روسیه، متذکر شد: « به نظر من، حضور ایران در بازار نفت تأثیر منفی بر قیمت نفت نخواهد گذاشت». به گفته دیپلمات، روزانه 120 میلیون بیلر نفت در جهان تولید می شود، 500 هزار بیلر نفت اضافه ایران تأثیر جدی بر بازار نخواهد گذاشت.
با این همه، مبارزه بر سر مشتریان بین کشورهای صادرکننده نفت جریان دارد و طبعا که این موضوع قیمت نفت را کاهش می دهد. تهران سعی می کند نه فقط به معاملات نفتی با مشتریان سنتی خود ادامه بدهد، بلکه مناسبات را احیا کند که پس از برقراری تحریمات قطع شدند.
عربستان سعودی رقیب اصلی ایران که به فروش نفت خود با تخفیف 4,85 در ازای هر بیلر پرداخته است مخالف احیای مناسبات نفتی ایران است. ایران وارد این جنگ شد و اعلام کرد برای فروش نفت خود با قیمت پایین آماده است و حتی حاضر است در این قیمت پائین نیز تخفیف بدهد که تخفیف ایران حتی بیش از عربستان سعودی خواهد بود. مطابق با اطلاعات « شرکت ملی نفت ایران» که آژانس خبری « رویترز» اعلام کرد ، تخفیف نفت ایران مارک Iran Heavy برای کشورهای اتحادیه اروپا 6,55 دالر است.
آیا می توان تهران را به این دلیل سرزنش کرد؟ البته که نه. بهر حال آغاز اجرای برجام برنامه هسته ای ایران و رفع تحریمات اقتصادی از ایران با کاهش قیمت نفت مصادف شد و اقدامات ایران در این شرایط کاملا قابل درک است. تجارت ، تجارت است ، به ویژه تجارت نفتی که اقتصاد، روانشناسی و منافع ملی کشورهای صادرکننده نفت و بطور عمومی جیوپلیتیک در آن درگیر هستند.
البته مجموعه عوامل و دلایل بر نرخ جهانی نفت تأثیرگذار استند. در ماه های اخیر این گرایش تغییر نکرده است — کاهش قیمت ها.
به عقیده متخصصان، قیمت نفت هنوز به « ته دیگ» نرسیده است و رکوت قیمت نفت برای مارک « برنت» تا 25 دالر فی بیلر و حتی پائین تر ادامه خواهد یافت. هیچگونه سازمان و یا اتحادیه بین المللی اقتصادی و از جمله اوپک که نفوذ آن در حال افول است نمی تواند به مقابله با این وضع برخیزد. ایران و دیگر کشورهای تولید کننده نفت هر کدام باید بطور مستقل در این مبارزه شرکت کنند
