کمیسیون حکومتی تاجکستان کار در منطقه جهیل سرریز تکمیل نموده است. علت اعزام هیات عاجل دانشمندان به ساحل یکی از جهیل های مرتفع کوهستانی در اسیا یک سلسله زلزله های شدید در ماه های اکتوبر — دسمبر سال روان در پامیر بود. علیم فصح الدینوف خبرنگار ما در دوشنبه سعی نموده معلوم کند که دانشمندان به چه نتیجه رسیده اند.
دانشمندان تاجک به نتیجه گیری خوشبینانه رسیده اند — جهیل سرریز به حد کافی پایدار است. این جهیل در برابر زلزله با شدت بیش از هفت درجه ریشتر در اوایل دسمبر و یک سلسله تکان های زیرزمینی بعد از تکان عمده زلزله تاب اورده است. اناتولی ایشوک امر لابراتوار ارزیابی خطر زلزله و جیوایکالوژی اداره جیوفزیک اکادمی علوم تاجکستان به خبرگزاری «سپوتنیک» راجع به وضع در جهیل سرریز چنین معلومات داد:" در انجا سیستم نظارت وجود دارد که در سال های 2006 — 2007 ایجاد شده بود. گروپ خاص از وزارت حالات فوق العاده در انجا نوکریوالی میکند. افزایش کم مخارج به ارتباط بلندرفتن ناچیز سطح اب در جهیل بعد از وقوع زلزله وجود داشت. ولی این کار در طول چهار روز دوام داشت. بعداً سطح اب به نورم عادی برگشت و حالا ثبات حاصل نموده است. این بیانگر انست که زلزله بر جهیل تائثر نکرده است".
جهیل سرریز در ارتفاع بیش از سه هزار متر از سطح بحر در تاجکستان در ماه فبروری سال 1911 تشکیل گردید. انگاه در نتیجه زلزله شدید قسمت از کوه به دره دریای بارتان فرو ریخت و ان را بست. قریه کامل اوسوی در زیر اب مدفون باقی ماند. مخروبه را بنام اوسوی و جهیل تشکیل شده را بنام سرریز — در دره هم نام یاد نمودند. در طول یک قرن در اینجا 17 کیلومتر مکعب اب تجمع نموده است. این جهیل در صورت تخریب بند مصنوعی تهدید غرق ساختن اراضی را در قبال دارد که در ان امروز شش میلیون نفر زندگی میکنند. بند اوسوی با وزن تقریباً بیش از 6 میلیارد تن را متخصصین مستحکم خوانده اند. لغزش جناح ساحلی — کتله با حجم در حدود نیم کیلومترمکعب که بصورت تدریجی به پائین به جهت سرریز حرکت مینماید، به گفته اناتولی اوشوک، باعث تشویش میگردد:"زلزله ازمایش کرد که آیا در انجا چیزی است یاخیر. کسی مدتها قبل می گفت که چنین لغزش وجود دارد و کسی هم ان را نفی میکرد. کسی می گفت که لغزش کوچک است و کسی هم می گفت که ان بزرگ است و میتواند بر پایداری بند تائثیر نماید. حالا زلزله این همه را ازمایش کرد — هیچ چیزی بزرگ در انجا نه افتاد. این دلیل خوب است که ما گفته میتوانیم که م نشیب موجود از ثبات برخوردار می باشد".
دانشمندان در تاجکستان طی سالیان متمادی باهم در باره نجات جهیل سرریز جروبحث ها ادامه میدهند. ولی این پروسه را به گونه های متفاوت مشاهده میکنند. برخی فلتریشن اب از طریق مخروبه های اوسوی پیشنهاد میکنند و معتقدند که این شیوه به پائین اوردند سطح اب در جهیل به شیوه طبیعی منجر خواهد شد. سفارشات دیگر نیز وجود دارند. اناتولی ایشوک میگوید:" پنج — شش راه حل دراز مدت پیشنهاد میشدند. واقعی ترین انها در دوران اتحاد شوروی پیشنهاد شده بود که سازماندهی تونل در جناح چپ از طریق جهیل شاداو و پائین اوردن سطح اب جهیل به اندازه 50 متر پیشبینی میکرد. این پروژه دراز مدت و غیرتجارتی بود. از ان هیچ نفع ، اگر مساله تامین امنیت مردم را مدنظر نه گرفت، تصور نمی شد. باید صادقانه گفت که این کار اینده دور است، به خاطریکه هیچکس میلیاردها دالر بدون منفعت تجارتی مصرف نخواهد کرد".
فعلاً هیچکس حاضر نیست این وجوه را در اختیار تاجکستان قرار دهد. از همینرو یگانه راه حل در باره تامین امنیت جهیل عظیم کار سیستم نظارت می باشد. باید گفت که اولین پوسته هایدرولوژیکی در جهیل 100 سال قبل بوجود امد. ان را گریگوری شپیلکو امر اولین هیات علمی و قوماندان قطعه سرحدی پامیر امپراطوری روسیه ایجاد کرده بود. افسر مذکور اولین نقشه برداری توپوگرافی جهیل و بند را انجام داد و در مقاله علمی خود نوشته بود که عظمت جهیل و بند به تفکر در مورد ضعف نیروی بشری مجبور می سازد.
