ارمنستان به ایران مسجد اهدا کرد

ارمنستان مسجد ابی ایریوان را به ایران برای 99 سال داده است. این فیصله در جلسه نوبتی حکومت کشور اتخاذ گردید. قرارداد مربوطه با سفارت ایران در ارمنستان امضا خواهد شد. به اساس فیصله دیگر حکومت مسجد ابی و قطعه زمین اطراف ان ملکیت جمهوری ارمنستان شناخته شده است. عمارت در راجستر دولتی ملکیت های غیرمنقول تاریخی و فرهنگی شامل گردیده که قابل انفصال نمی باشند.
به گفته اسمیک پوگاسیان وزیر فرهنگ ارمنستان، عمارت مسجد ابی ایریوان توسط ایران به صفت مرکز فرهنگی استفاده خواهد شد. ولی در ماهیت امر تحویلدهی مسجد — اصلاً عمل سمبولیک حسن نیت از جانب ارمنستان می باشد. واقعیت امر اینست که مسجد در طول چند سال اخیر یکی از مراکز عمده مسلمانان ساکن ارمنستان بود و در انجا اکثراً مراسم مشترک ارمنستان — ایران برگزار میگردند. در چوکات مسجد مرکز اموزش زبان فارسی، کتابخانه و سالون های مطالعه فعالیت میکنند — یعنی این به ذات خود یک نوع مجتمع فرهنگی است.
در سالهای 1993 — 1996 به اساس ابتکار و تمویل مالی جمهوری اسلامی ایران مسجد ترمیم گردید. این مسجد شیعیان است، ولی همزمان، طوریکه مخصصین خاطرنشان می سازند، مسجد دارای عناصر معماری ارمنی نیز می باشد.
بعد از ترمیم مسجد به مثابه مرکز مذهبی — فرهنگی جامعه ایرانیان استفاده میشد و در انجا همچنان مراسم مذهبی نیز برگزار میگردند. گرانیک اساتریان امر دیپارتمنت ایران شناسی پوهنتون دولتی ایرایوان میگوید:«عبادت در مسجد، خاصتاً در روزهای عزاداری و عیدهای شیعیان برگزار میگرد. به این مراسم نماینده روحانیون از ایران می اید و در انجا همچنان نماینده دایمی روحانیون در چوکات سفارت جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و در انجا بعضاً مراسم برگزار میشوند».
اکثریت مقتدیان مسجد ابی — محصلان ایرانی هستند. برای انها این توته میهن، محل است، جای که میتوان نماز خواند، در مراسم عید شرکت ورزید و از کتابخانه استفاده کرد. در این مکان مقدس محراب وجود دارد که به مکه مواجه است و یک محراب در سالون برای زنان نیز وجود دارد.
به اینجا توریستان نیز با علاقمندی تمام وارد میشوند. برای بسیاری ها دیدن معبد اسلامی در مرکز پایتخت ارمنستان امر غیرمنتظره محسوب میشود.
باید گفت که بناهای یادگاری معماری و فرهنگی ارمنی در ایران تحت حفاظت مستقیم دولت قرار دارند که از انها مواظبت بعمل می اورد و ترمیم میکند و دادن این مسجد برای 99 سال اینده نزدیک تا حدی به مثابه اقدام متقابل بررسی میشود. طوریکه معلوم است، ارمنستان و ایران — روابط حسن همجواری دارند و دو کشور همیشه میتوانند در باره مسایل کلیدی — سیاسی، اقتصادی و همچنان فرهنگی به توافق دست می یابند.
مسجد ابی در سال 1766 به امر حسینعلی خان قاجار اعمار گردیده است. این زمان بود که خانی ایریوان در ترکیب فارس شامل بود.
در دوران شوروی مسجد ابی مسدود بود و در سال 1931 در ان موزیم تاریخ و طبیعت ایریوان قرار داشت و بعداً موزیم به پلانیتاریوم مبدل گشت. طبق حکایت شهری، در سال های جنگ مسجد از برکت ایجاد گدام مهمات در انجا نجات یافت، چون نظامیان، طبعاٌ، ان را مانند مردمک چشم خود حفاظت میکردند.
باید گفت که کاشی خاص که کنبد و دیوارهای ان توسط ان پوشانده شده، به مسجد رنگ اسمانی می بخشد.