96 مین سالگرد حصول استقلال دولتی افغانستان را مقامات رسمی کابل، اگر به اساس اطلاعات رسانه های الکترونی قضاوت نمود، بصورت شایسته برای چنین جشن تجلیل نمود. رئیس جمهور اشرف غنی با همراهی شخصیت های بلند رتبه دولتی و رهبران نظامی، قوماندان نیروهای ناتو در افغانستان، سفرای یک عده کشورهای و نمایندگان دول متحابه در پای منار استقلال اکلیل گل گذاشت. داکتر عبدالله رئیس شورای اجرائیه سخنرانی پرشور به این مناسبت ایراد کرد. این مراسم در تاریخ 19 اگست برگزار شدند.
در محیط کارشناسان افغان تا به حال این جرووبحث ها همچنان ادامه دارند که روز استقلال در واقعیت امر باید چگونه باشد. برای روسیه روز استقلال افغاننستان تاریخ، اهمیت خاص و ارزیابی خود در لابلای واقعیت های امروزی دارا می باشد.
بر دیدگاه مسکو پیوتر گنچاروف در تبصره روشنی می اندازد.
شخصیت امیر امان الله خان برای روسیه شوروی ان زمان اهمیت خاصی داشت. ارگان عالی قدرت شورای کمیساران مردمی جمهوری فدراتیفی سوسیالیستی شوروی روسیه راساً بعد از انقلاب در دسمبر سال 1917 اعلامیه را عنوانی زحمتکشان مسلمان روسیه و مشرق زمین صادر نمود که در ان از حق همه ملل مسلمان در باره خودارادیت حمایت نمود.
در واقعیت امر، این به معنی به رسمیت شناختن استقلال دولتی افغانستان بود. برعلاوه، بعداً در بهار سال 1918 موضعگیری روسیه شوروی از نقطه نظر حقوقی در قرارداد بریست — لیتوانیا چنین تسجیل شده بود: " پارس و افغانستان دول مستقل و ازاد اند".
بدون شک، به چنین موضعگیری نمی توانست در کابل توجه نکنند، اما امیر حبیب الله خان پدر امیر امان الله خان دو بار به درخواست روسیه شوروی در باره افتتاح نمایندگی خود در افغانستان پاسخ رد داد. واضح است که این کار تحت فشار مشاورین انگلیسی صورت گرفته بود
ولی کار امان الله خان جدا بود. او در تاریخ 28 فبروری سال 1919 بر تخت جلوس نمود و در تاریخ 27 مارچ همان سال روسیه شوروی اولتر از همه در جهان رسماً راجع به رسمیت شناختن استقلال افغانستان اعلام داشت و در تاریخ 27 می همان سال پیام های بین لینن رهبر روسیه شوروی و امیر امان الله خان تبادله شدند که به معنی به رسمیت شناختن متقابل روسیه شوروی و افغانستان بودند.
برعلاوه این، تاریخ شناسی روسیه به امیر امان الله خان در تاریخ افغانستان چه جایگاه قایل می باشد؟ او به صفت امیر — اصلاح طلب شناخته شده ه به عقیده افغان شناسان روسیه، کاملاً با نظریه تغییرات اقتصادی در کشور و همچنان سمت گیری او در عرصه سیاست خارجی مطابقت داشت. این امر جدا است که چرا اصلاحات او که اگر صورت میگرفتند، افغانستان در وضع فعلی باقی نمی ماند، با شکست روبرو شدند؟
بصورت عینی، اصلاحات اجتماعی — اقتصادی او از زمان خود پیشقدم بودند. افغانستان ان زمان برای انها اماده نبود. نه از نقطه نظر اقتصادی، نه از نقطه نظر اجتماعی و نه هم سیاسی. و اگر صداقانه گفته شود، پس این سوال مطرح میشود که ایا در افغانستان امروزی چنین اصلاحات میتوانستند با پیروزی صد فیصد همرا باشند؟ ایا مردم عام افغانستان امروزی از انها استقبال میکرد و یا بصورت حتمی حبیب الله کلکانی دیگر مانند ان زمان سد راه انها می شد؟
به عقیده عبدالهادی خالد سیاست دان افغان، چنین سناریو برای افغانستان فعلی حتمی شمرده نمی شود. بسیاری چیزها، عقیده او، به ان مربوط می باشند که تا چه اندازه حکومت وحدت ملی امروزی با قاطعیت قصد پیشبرد اطلاحات در کشور دارد که بصورت عینی زمان انها فرار رسیده و تا انها تا به حال دست کسی نه رسیده است.
به این ترتیب شخص امیر امان الله خان کدام روز را به مثابه روز استقلال تجلیل میکرد؟
در تاریخ 19 اگست 96 سال قبل در اولپندی بین انگلستان و افغانستان قرارداد اولیه صلح امضا شد. ریاست هیات افغانی را علی احمد خان برادر ناسکه امیر امان الله خان بر دوش داشت. قرارداد برقراری صلح را از روز امضای ان اعلام میکرد، ولی در ان یک کلمه هم راجع به رسمیت شناختن استقلال افغانستان وجود نداشت. امیر امان الله خان تا اندازه از این قرارداد ناراضی بود که برادر خود را بعد از بازگشت به کابل تحت بازداشت خانگی قرار داد.
والاحضرت به اثر پافشاری مادر خود که زن بسیار نیرومند و دارای اراده قوی بود و او را عملاً بر تخت شانده بود، برادر خود را ازاد ساخت و خود در روز پنجشنبه مورخ 21 اگست سال 1919 در دربار سخنرانی برجوش ایراد کرد و ازادی و استقلال کامل افغانستان را اعلام داشت. این سخنان او در تاریخ به حروف زرین درج اند:
« من خودم و مملکت خودم را از لحاظ داخلی و خارجی کاملاً آزاد و مستقل اعلان نمودم. بعد از اين کشور ما، مانند ساير دول و قدرتهای جهان، آزاد است و به هيچ نيرویی به اندازه يک سر موی اجازه داده نمی شود که در امور داخلی و خارجی افغانستان مداخله نمايد و اگر کسی به چنين امری اقدام نمايد، گردنش را با اين شمشير خواهم زد.»
این سخنان در همان روز ایراد شدند. همین روز 21 اگست را امیر امان الله خان به مثابه روز استقلال تجلیل میکرد. به این ترتیب، رادیوی سپوتنیک برحق میتواند به شنوندگان خود به مناسبت روز استقلال افغانستان که امیر اصلاح طلب اعلام داشته بود، تبریک بگوید.
در همینجا میتوان به این موضوع نقطه پایان گذاشت، اما… یک نقطه جالب دیگر نیز در تاریخ افغانستان معاصر وجود دارد. در یکی از جلدهای دایره المعارف زمان داودخان میتوان اشاره به این نقطه پیدا کرد که امیر امان الله خان در زمان خود در کابل سنگ نوشته «به افتخار غلبه عقل بر جهل» گذاشت بود. ریشسفیدان سرچوک می گفتند که این نوشته انقدر به افتخار روزهای گذشته نه، بلکه به خاطر پند برای نسل های اینده گذاشته شده بود.
ولی سوال اینست که ان سنگ نوشته چه شد، ایا در دوران مجاهدین یا طالبان ناپدید شده است؟
