عملیات آمریکا در افغانستان که نتواست مسئله عادی سازی زندگی در آنجا را حل و فصل کند، باعث آن شد که امروزه هر چه بیشتر در باره خطراتی صحبت شود که از این کشور سراسر منطقه را تهدید می کند.
در ماه جولای، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در اجلاس سازمان همکاری شانگهای، نگرانی خود در رابطه با اوضاع در افغانستان را پنهان نکرد. به گفته وی، اقدامات ناتو در جهت افغانستان و حضور چند ساله ائتلاف نظامی در آن کشور باعث بهبود اوضاع در افغانستان نشد. همزمان، کارشناسان هر چه بیشتر از تلاش شبه نظامیان داعش در برقراری کنترل خود بر افغانستان صحبت می کنند. بدین منظور نمایندگان «داعش» به استخدام مزدوران جدید دست زدند و اعضای جنبش « طالبان» را به زیر پرچم خود فرا می خواندند. کارشناسان هشدار می دهند که اگر این وضع شدت گیرد، اوضاع در کشور در آینده نزدیک تغییر خواهد کرد. بدین ترتیب «داعش» صاف وساده جای « طالبان» را خواهد گرفت که قدرت خود را از دست داده اند.
دمیتری وِرخوتوروف کارشناس مرکز مطالعه افغانستان معاصر در این خصوص گفت:
به دلیل آنکه بخش نظامی در نزد آمریکایی ها از حالت هیپرتروفی برخوردار است و باقی بخشها تکامل بدی داشته است، آمریکایی ها از عهده حل این مسأله برنیامدند. مبارزه مقامات افغانستان با طالبان موثرتر است. طالبان ضرر زیادی دیدند. عملا طالبان به عنوان گروهبندی و یک جنبش نظامی- سیاسی شکست خورده است و به چند اردوگاه تقسیم شده است. بعضی از اعضای آن قصد پیوستن به «داعش» را دارند و طالبان دیگر سعی می کنند با دولت افغانستان به توافق برسند و بشکلی وجود خود را قانونی سازند. به نظر من آنها به این درک رسیدند که دیگر موجودیت آنها به عنوان یک جنبش نظامی — سیاسی فاقد آینده است. حتی از آنها دیگر نمی ترسند.
کارشناسان دیگر معتقدند که فعلا در خاک افغانستان همانا « طالبان» نقش اصلی را بازی می کنند که اعضای آن به اجرای دستورات «داعش» می پردازند.
نیکیتا مِندکوویچ، کارشناس مرکز مطالعه افغانستان معاصر نیز با این نظر موافق است:
گروهبندی « کشور اسلامی» (داعش) در افغانستان بیشتر از حالت مجازی برخوردار است. دسته های طالبان که به دلایلی از فرماندهی خود جدا شده اند پرچم آنها را حمل می کنند. فرماندهی طالبان در پاکستان مستقر است. کسانی که میخواهند از کنترل فرماندهی طالبان خارج شوند پرچم «داعش» را دریافت می کنند. آنها به شکل گذشته در کشور به فعالیت خود ادامه می دهند. بدین ترتیب ظهور «داعش» در افغانستان بیشتر بازتاب دهنده تضاد در بین طالبان افغانستان است و نه ظهور نیروهای تروریستی اصولا جدید.
از هر دیدگاهی که نیروهای تروریستی کنونی در خاک افغانستان مورد بررسی قرار بگیرند براحتی می توان معلوم کرد که چه چیزی آنها را متحد می کند. در این جا هدف تروریست ها یکسان است. برای « کشور اسلامی» و دقیق تر گفته شود شاخه شرقی آن که در تحکیم مواضع خود در پاکستان و افغانستان ذینفع است یکی از مهمترین اهداف آن احیای برتری خود بر اراضی است که آسیای میانه را نیز دربر می گیرد. برای اجرای این نقشه ها ، وجود ارتباطاتی که « طالبان» از آنها برخوردارند می توانند نقش مهمی در رسیدن به این هدف بازی کند.
نیکیتا مندکوویچ در این باره گفت: سالهاست که گروه های ترورستی تشکیل شده از مزدوران آسیای میانه — جنبش اسلامی ترکمنستان، اتحادیه جهاد اسلامی و از این قبیل گروه ها در جمع « طالبان» می جنگند. آنها گسترش سلطه خود در اراضی جمهوری های آسیای مرکزی مابعد شوروی را هدف اولویت دار خود می دانند. ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان در نقاط خطر واقع اند.
قابل درک است که تشدید فعالیت اسلام گرایان در آسیای میانه نمی تواند باعث نگرانی روسیه نشود. زیرا امنیت شرکای روسیه تهدید می شود. همانا به این دلیل، مسکو منتها تلاش خود را بکار می برد تا همراه آنها به مقابله با خطر تروریزم بپردازد. آنها در این جهت در چارچوب سازمان همکاری شانگهای و سازمان پیمان امنیت جمعی کار می کنند. نباید فراموش کرد که ارتش روسیه همراه نیروهای مسلح کشورهای آسیای میانه بطور منظم تطبیقات مشترک به انجام می رسانند. زیرا در صورت بروز درگیری واقعی،- این یک مزیت مهم است.
