توسعه سازمان همکاری شانگهای طی چند هفته اخیر به مساله مورد بحث سیاست دانان منطقوی مبدل گشته است. سازمان که در حال حاضر هم بخش بزرگ قاره یوریشیا را با هم متحد می سازد و در ان دومین اقتصاد جهان چین شامل است، بعد از توسعه ترکیب اعضای دایمی خود به حساب پاکستان و هند، به یکی از بزرگترین و بانفوذترین اتحادیه جهان مبدل میگردد. بدون تردید، این پروسه بر افغانستان نیز تائثیر بجا خواهد گذاشت.
در تاریخ ۱۶ جون سال ۲۰۱۵ شاکر کارگر نماینده ویژه رئیس جمهور افغانستان اعلامیه مهم ایراد کرد: " رئیس جمهور افغانستان در کار اجلاس شرکت می ورزد و درخواست کسب عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای خواهد داد. کار در باره امادگی برای شرکت اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان در سازمان همکاری شانگهای در اوفه جریان دارد".
این فیصله را میتوان تاریخی خواند، چون سرنوشت بعدی افغانستان را برای سالیان زیادی اینده و حتی ده ها سال بعدی تعیین میکند. ولی، واضح است که مبارزه سیاسی پیرامون شرکت فعال افغانستان در سازمان همکاری شانگهای در همینجا خاتمه نمی یابد. دلایل علیه توسعه مناسبات با این سازمان بزرگ بین المللی اظهار میشدند و اظهار خواهند شد. ولی این مساله برای منافع ملی افغانستان تا اندازه مهم است که باید این موضوع را فورمولبندی کرد که منفعت سازمان شانگهای برای افغانستان در چیست.
چه چیز مشابه را میتوانند امریکایان پیشنهاد کنند؟
دلایل ضد بلند بردن موقف افغانستان در سازمان همکاری شانگهای، تا جای که میتوان قضاوت نمود، عمده تاً توسط امریکایان فورمولبندی شده و انها، عمده تاً، از این قرار اند که در صورت چنین فیصله امریکا میتواند به شدت تمویل مالی حکومت و اردوی افغانستان را کاهش دهد که مشکلات عظیمی را در مبارزه با طالبان و گروه «دولت اسلامی» اخیراً ظاهر شده به بار خواهد اورد. خود اقتصاد افغانستان و عواید حکومت ان تا هنوز بسیار کم اند، تا اردوی و پولیس ملی را با ترکیب فعلی ان تمویل کند.
اگر چه این تهدید بسیار جدی است، ولی سازمان همکاری شانگهای چیزی برای دادن پاسخ به ان دارد.
از نقطه نظر ستراتیژیک، کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، واضحاً، حضور گروه های مسلح خارج از کنترول خارجی را در سرحدات که مسوولیت ان را بر دوش دارند، تحمل نخواهند کرد. وسایل را جستجو خواهند کرد، تا این گروه ها از بین برده شوند.
انچه که به دورنمای اقتصادی مربوط میگردد، پس میتوان این پرسش را مطرح کرد که ایا کمک اقتصادی امریکا برای افغانستان موثر ثابت شده یا خیر؟ پاسخ روشن خواهد بود. نه خیر، موثر ثابت نشده است. افغانستان مانند گذشته کشور فقیر و بدون صنایع معاصر باقی مانده است.
به این ترتیب، از امریکا چیزی خوب را برای افغانستان نمی توان انتظار داشت. امریکایان همه امکانات برای کمک به افغانستان داشتند، ولی انها شکست خوردند و افغانستان را نتوانستند از وجود افراد مسلح پاکسازی کنند. حالا افغانستان میتواند به کمک های قابل ملاحظه سیاسی، نظامی و اقتصادی سازمان همکاری شانگهای امیدوار باشد.
سازمان همکاری شانگهای در حال حاضر یگانه سازمان بین المللی است که برای پذیرش افغانستان به عضویت کامل متساوی الحقوق خود اماده است. این امر نشان میدهد که حقوق کشورهای ضعیف از نقطه نظر اقتصادی، مانند قرغزستان و تاجکستان پامال نمی شوند و سازمان همکاری شانگهای به افغانستان توجه زیادی مبذول میدارد.
تسجیل ساحه نو سازمان همکاری شانگهای مستلزم ایفانمودن سهم جدی در انکشاف اقتصادی و شبکه زیربنایی افغانستان می باشد. علت ان اشکار است و ان اینکه بین اعضای سابق و نو سازمان همکاری شانگهای باید روابط ترانسپورتی، از نقطه نظر شرایط خالصاً جغرافیایی، بهتر از همه از طریق افغانستان، تحکیم گردند. راه دیگری وجود ندارد. به راه قراقروم بین چین و پاکستان توجه زیادی مبذول میگردد. باید شاهراها، خطوط راه اهن و لین های برق بین اسیای مرکزی، چین و افغانستان تامین گردند، تا نیازمندی های اقتصاد بزرگ سازمان همکاری شانگهای را تامین کنند. امریکایان در این عرصه هیچ کاری انجام نه داده اند. امریکا مانع شرکت روسیه و ایران در پروژه های زیربنایی خطوط اهن، لوله های انتقال گاز مانند تاپی، پروژه لین برق، مانند پروژه کاسا — ۱۰۰۰ از طریق افغانستان میگردد. برای تحقق این پروژه ها از طریق مناطق هموار غربی و جنوبی افغانستان هیچگونه مانع وجود ندارد. انرژی ارزان برق از قرغزستان و تاجکستان از طریق کاسا- ۱۰۰۰ به افغانستان و پاکستان انتقال داده خواهد شد. در حال حاضر افغانستان بیشتر از همه به ایجاد مشاغل و انرژی ارزان برق نیازد دارد.
برعلاوه صنعتی ساختن اولیه افغانستان و توسعه شبکه های مواصلاتی از طریق خاک انکشور، همکاری بعدی با سازمان همکاری شانگهای، واضحاً انکشاف دراز مدت اقتصادی منطقه را در اجندای روز قرار میدهد. در اینجا پروژه های بس بزرگ منطقوی، منجمله به حساب اعمار ستشن های بزرگ برق ابی در افغانستان، اعمار شبکه واحد انرژی برق بین افغانستان، تاجکستان، پاکستان و چین، توسعه صنایع استخراج معادن، صنایع فلز سازی، کیمیاوی و صنایع سبک پیشبنی میشوند.
