غیر از مخالفین خشمگین توافق با ایران ، یعنی اسرائیل ، عربستان سعودی و جمهوری خواهان مخالف رئیس جمهور آمریکا ، بسیاری از تحلیل گران شک دارند که بر اساس توافق لوزان امکان رسیدن به قرارداد نهایی و همه جانبه با تهران بدست آید و مشکل هسته ای ایران را از مسئله ی مبرم سیاست جهانی خارج کند. آیا این طور است؟
در واقع نظرات مختلف در ازتباط توافقنامه لوزان وجود دارد. استدلال اصلی مخالفین این است که ایران زیربنای اتمی خود را نگه می دارد و این امکان را می دهد که اگر وقتی رهبران سیاسی تصمیم بگیرند، سلاح اتمی را بسازد.
اما در صورت اجرای شرایط مطرح شده در توافق لوزان توسط ششگانه و ایران, ما به این نتیجه می رسیم که درجه احتمال و امکانات ایجاد بمب اتمی توسط ایران بسیار محدود خواهد بود.
چرا؟ کم شدن تعداد سانتریفوژ ها از 19 به شش هزار و قرارداد مربوط به عدم جایگزینی باقی مانده ها و در تمام دستگاه های کم تاثیر نسل اول " ایر-1" به دستگاه های امروزی ، خروج ذخایر اصلی یورانیم غنی شده به خارج از سرحدات، تغییر کار ریآکتور آب سنگین در اراک و همچنین انتقال پلوتونیوم تولید شده ی آنها از ایران، زمان لازم برای ایجاد فرضی سلاح هسته ای را به شدت افزایش می دهد. ضمنا مدت زمان این قرارداد ده ساله است. همانطور که نماینده ی وزارت امور خارجه ی آمریکا ماری هارف اعلام کرد تنها برای بازسازی 13 هزار سانتریفوژ حذف شده ایران بیش از دو سال زمان نیاز است.
زیگفرید هکر کارشناس آمریکایی مشهور در زمینه ی انرژی هسته ای که مدت زمان طولانی سرپرست لابراتوآر هسته ای معروف لس —آلامسک بود ، جایی که اولین بمب اتمی آمریکایی ساخته شد ، ضمن پذیرفتن توافق سیاسی لوزان گفت ، مدت زمان ذکر شده در توافق چهارچوبی به جامعه ی جهانی این امکان را می دهد که در صورت لغو قرارداد توسط تهران ، گام های ضروری را بردارد.
ایرینا فدوروا ،استاد برجسته ی انستیتوت شرق شناسی آکادمی علوم روسیه می گوید:
"بدون شک ، شدید افزایش مدت زمان ایجاد تسلیحات اتمی این امکان را به آژانس بین المللی انرژی اتمی می دهد که با روشی درست، جزئی ترین انحرافات از موارد مذکور در قرارداد را تشخیص دهد ، قراردادی که امیدواریم در پایان ماه جون امضاء شود. ضمنا آژانس کنترل بسیار شدیدی را بر فعالیت های هسته ای ایران طی 25 سال خواهد داشت".
به صحبت های خانم فدوروا ، اطلاعات مهم از بین رفتن موضع منتقدان را می افزاییم.
اول- دیروز مجلس ایران از کار هیات اعزامی کشور در مذاکرات هسته ای ایران در لوزان حمایت کرده و آنرا پذیرفت و این به معنای تبعیت ایران از اجرای دقیق تقاضاها هم در توافق سیاسی حاضر و هم قرارداد همه جانبه ی آینده است.
دوم- این هم شاید بسیار مهم باشد ، محمد جواد ظریف ، وزیر امور خارجه ی ایران ضمن سخنرانی در مجلس تاکید نمود که پروتوکل تکمیلی قرارداد مربوط به عدم گسترش تسلیحات هسته ای باید توسط مجلس تصویب شود تا اجرای آن برای کشور به وظیفه تبدیل گردد. یاد آوری می کنیم که دولت ایران در آغاز سال 2000 پروتکل تکمیلی را امضاء کرد و تا سال 2005 موارد ذکر شده در آن را اجرا نمود ، اگرچه مجلس این سند را در آن روز تصویب نکرد. پروتوکل تکمیلی به آژانس بین المللی انرژی اتمی این امکان را می دهد که کنترل مطلق بر تمامی فعالیت های هسته ای ایران داشته باشد.
سوم- برای اجرای دقیق قرارداد پیش رو اهمیت فوق العاده ای دارد که رهبریت ایران حمایت از سیاست های هسته ای کنونی را از جانب مردم دریافت کند. همه پرسی اجتماعی که خبرگزاری ایرنا انجام داد, نشان می دهد که 96.3 % از باشندگان تهران از توافق بدست آمده در لوزان پشتیبانی می کنند.
همچنین خوشایند است که کارشناسان برجسته ی آمریکایی در خصوص برنامه ی هسته ای ایران از معیارهای توافق موقت بین گروه 5+1 میانجیگران بین المللی و ایران حمایت کردند. منجمله گروهی از 30 متخصص امنیت هسته ای بیانیه ای را منتشر کردند که در آن توافق لوزان را گام مهم و حیاتی نامیدند. در این بیانیه آمده است: " ما از سیاستمداران مراکز مهم جهانی می خواهیم که از معاهده پشتیبانی کرده و گام های لازم را برای اجرای درست و دقیق توافق بردارند. "
زمان کمی تا پایان ماه جون باقی مانده است. مهم است که طرفین تحت فشار مخالفین و منتقدان معیارها قرارگذاشته در سوئیس را تغییر ندهند. همه می فهمند که کار بسیار طاقت فرسا و سختی برای تدوین توافق سیاسی که در لوزان بدست آمده به شکل سند حقوقی لازم است. دشواری در این است که هر کلمه و هر ویرگول در توافق آینده به تمامی زبان های رسمی سازمان ملل متحد و مهم تر از همه به زبان فارسی تفسیر روشن و شفافی داشته و بدون نظرات اضافی و یا پیش قضاوت باشد.
امیدوارخواهیم بود که چنین خواهد شد.
