دور نوبتی مذاکرات که به پروگرام اتمی ایران وقف شده بود، در تاریخ ۲۶ مارچ اغاز شده بود و در طول هشت شبانه روز ادامه یافت. مذاکره کنندگان به کدام نتائیج دست یافتند؟ حالا توجه شما را به تبصره ولادیمیر ساژین سیاست دان — شرق شناس در این باره جلب میداریم:
این کار بالاخره صورت گرفت. این روز را همه جوانب ذیعلاقه از اروپا تا استرالیا انتظار داشتند. پروسه مذاکرات طولانی دوازده سال دوام نمود. ولی، در ماهیت امر، نتائیج واقعی فقط از تاریخ ۲۴ نوامبر سال ۲۰۱۳ زمان بوجود امدند، وقتیکه در ژینیو موافقت نامه — پلان مشترک عملکرد، امضا شد. این نقشه راه بود که راه را بسوی قرارداد جامع در باره حل نهایی مساله پروگرام اتمی ایران را نشان میداد و ان را از اجندای سیاست جهانی بر میداشت. از این لحظه مرحله نهایی مذاکرات طولانی اغاز شد که نظر به مثمریت خود از همه انچه که در مذاکرات ده ساله قبلی حاصل گردیده بود، بهتر ثابت گردید.
ولادیمیر ساژین در ادامه گفت، همه طرفها با شایستگی از مواضع شان دفاع میکردند و به گذشت های ضروی تن میدادند. در اینجا باید به نقش خاص رئیس جمهور حسن روحانی اشاره کرد که بنا بر منافع ملی ایران، توانست مشی سیاسی سلف خود را که مذاکرات هستوی را با بنبست مواجه ساخته بود و کشور را در سرحد جنگ و فاجعه اقتصادی قرار داده بود، تغییر داد و به پایان پیروزمندانه برای ایران رسید.
موافقت نامه «کلی» حاصله مورخ دوم اپریل — مهمترین و مطلق ترین مرحله در راه رسیدن به قرارداد شمرده میشود. وزرای خارجه هفت کشور به توافق مشترک رسیدند و اساس سیاسی برای قرارداد اینده را پی ریزی کردند که باید تا تاریخ ۳۰ جون امضا گردد.
این درست است که موافقت نامه لوزان — یک سند نهایی دیگر نیست، ولی از برکت ان بسیاری مسایل مناقشوی حل شده اند.
به این ترتیب، توافق حاصل شده که موعد اعتبار قرارداد را ده سال تشکسل میدهد که در جریان ان دو سوم ظرفیت های ایران در باره غنی سازی یورانیم متوقف ساخته خواهند شد. ایران تعداد سنتریفوژها را از ۱۹ هزار تا ۶ هزار کاهش میدهد. تغییر رشتوی تاسیسات هستوی صورت میگیرد و در عین حال هیچکدام انها دیمونتاژ نخواهند شد. بطور مثال، کارخانه غنی سازی یورانیم در فردو طبق پلان به مرکز تخنالوژیکی مبدل ساخته خواهد شد که در ان فقط یک هزار سنتریفوژ فعالیت خواهد کرد. در حدود پنج هزار سنتریفوژ دیگر یورانیم را در مرکز هستوی نتنز غنی خواهد ساخت که یگانه موسسه مشابه باقی خواهد ماند. ایران در طول ۱۵ سال یورانیم را بالتر از ۶.۳ فیصد غنی نخواهد ساخت. تهران همچنان تعهد نموده که تحقیقات در باره استفاده از مواد سوخت هستوی انجام نخواهد داد.
موسسه مشترک بین المللی به ایران در پلانگذاری مجدد و بازسازی ریاکتور تجدیدشده با اب سنگین در اراک که پلوتونیم تسلیحاتی را تولید نخواهد کرد، کمک خواهد نمود.
توافق در باره پروگرام اتمی ایران همچنان نبود گدام های مواد تجزیه کننده پیشبینی میکند. بخش اعظم یورانیم غنی شده ایران به خارج از این کشور منتقل خواهد شد.
ایران همچنان موافقه کرد که در جریان ۱۵ سال تاسیسات نو غنی سازی یورانیم نخواهد ساخت و سنتریفوژها و سامان الات اضافی را به اداره بین المللی انرژی اتمی تحویل میدهد.
ولادیمیر ساژین میگوید که بدون تردید، این اقدامات بزرگ مقایاس تحت کنترول جدی اداره بین المللی انرژی اتمی صورت خواهند گرفت.
یکی از مسایل مهم رفع تحریمات علیه ایران بود. علیه ایران تحریمات وضع شده از طرف شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنان تحریمات یک جانبه مالی — اقتصادی امریکا و اتحادیه اروپایی که در سال ۲۰۱۲ وضع شده بودند، عملی میشدند.
رئیس دیپلوماسی اتحادیه اروپایی فیدریکا موگیرینی به این ارتباط اعلام داشت: « اتحادیه اروپایی اجرای تمام تحریمات اقتصادی و مالی، مربوط به اتم، را متوقف می سازد و امریکا اجرای تمام تحریمات اضافی مالی اقتصادی مربوط به اتم همزمان با تصدیق اداره بین المللی انرژی اتمی در مورد اجرای تعهدات کلیدی ایران، قطع میکند».
شرکت کنندگان مذاکرات همچنان در مورد وضع نکردن تحریمات نو علیه تهران توافق نمودند. تمام توافقات راجع به موعد و حجم کاهش پروگرام اتمی فقط بعد از حصول موافقت نامه جامع که در تاریخ ۳۰ جون امضا خواهد شد، به مرحله اجرا گذاشته میشود.
ساژین میگوید که ضمن نتیجه گیری توافق سیاسی باید به اعلامیه وزارت خارجه روسیه اشاره کرد که راساً بعد از ختم دور مذاکرات در لوزان صادر گردید. در ان گفته شده که « تفاهم اصولی در باره شاخص های کلیدی تمام عناصر فعالیت صلح امیز اینده اتمی ایران، اقدامات تصدیق و کنترول از جانب سازمان های رشتوی بین المللی — اداره بین المللی انرژی اتمی، دوام محدودیت های وضع شده علیه ایران در عرصه ذروی و همچنان در باره ترتیب، تسلسل و حجم رفع تحریمات هم از طریق شورای امنیت سازمان ملل متحد و هم از تحریمات یک جانبه از طرف امریکا و اتحادیه اروپایی، حاصل گردیده است.
ولی تا هنوز کار زیاد در باره اماده ساختن و تسجیل مستند اقدامات تخنیکی تحقق هر فیصله مشخص در پیشرو می باشد.
دیپلوماسی روسیه اثرات این موافقت نامه بر اوضاع کلی در عرصه امنیتی در شرق نزدیک، منجمله در این باره که ایران میتواند شرکت فعالتر در حل یک سلسله پرابلم ها و منازعات موجود در منطقه ایفا خواهد کرد، مثبت میداند.
قابل یاداوری است که برعلاوه این، حل مساله پروگرام تمی ایران بدون شک رژیم عدم گسترش سلاح ذروی را تحکیم خواهد کرد.
ولادیمیر ساژین در خاتمه افزود که این فقط اولین خاطرات از خبر پر سر و صدای متوقعه محسوب میشوند. بدون تردید، تحلیل عمیق همه فقره های مهمترین توافقات سیاسی حاصله مورخ ۲ اپریل بین ایران و شش گانه برای اماده ساختن موافقت نامه جامع در پیشرو قرار دارد.
