به گزارش اسپوتنیک، طرف ایران ادعا دارد که طالبان آب دریای هلمند را به سمت شوره زار رها کرده است که به ایران نرسد و این اقدام طالبان در سرریز کردن آب به سمت شوره زار برای این که به ایران نرسد، یک کار عمدی، غیر همسایگی و غیر منصفانه خوانده است.
حق‌آبه ایران از دریای هیرمند (هلمند) موضوع امروز و دیروز و دوره حکومت طالبان نیست. اختلاف میان ایران و افغانستان بر سر حق‌آبه در دولت‌های اشرف غنی و حامد کرزی نیز بوده و‌این مسله بیش از 115 سال است که ادامه دارد، که طرف ایران همیشه وقت ادعا میکند که همواره از سوی طرف افغانستان نادیده گرفته شده است.
در عین حال طرف ایران به این باور است که در شرایط فعلی با توجه به اینکه طالبان نیز حاضر نیست حق‌آبه ایران را بپردازد اتخاذ سیاست‌های جدید باید در دستور کار نهادهای مربوطه در کشور ایران قرار گیرد تا بتوانند با استفاده از اهرم های فشار، حکومت فعلی در افغانستان را وادار به اجرای معاهدات درمیان کرد.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در خصوص حق‌آبه هیرمند امروز (19 می) بیانیه ای صادر کرد "معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب دریای هیرمند مورخ 22 حوت 1351 بطور صریح و بدون هیچ ابهامی، حق‌آبه طرف ایرانی از دریای هلمند (هیرمند) را تعیین کرده است. این حق‌آبه، حق قانونی، عینی و معین است و افغانستان متعهد است حق‌آبه نامبرده را تامین نماید و بر اساس ماده 5 معاهده اقدامی نکند که ایران از حق‌آبه خود بعضا یا کلا محروم شود."
طرف ایران افزوده است، حاکمان افغانستان در یک و نیم سال گذشته، اگرچه بارها بر پایبندی به تعهدات خود طبق معاهده تاکید کرده اند، اما در عمل، تعهدات ناشی از معاهده را اجرا نکرده و در رها سازی و تامین حق‌آبه ایران، همکاری لازم را به عمل نیاورده و حق‌آبه قانونی ایران را تحویل نداده اند.
اظهارات متعدد برای عدم تحویل حقابه قانونی جمهوری اسلامی ایران از جمله طرح موضوع خشکسالی و کم شدن آب در هیرمند، مستلزم بررسی های کارشناسی، وفق مفاد معاهده بوده و تاکنون توسط کارشناسان جمهوری اسلامی ایران برسی نشده است، لذا اتخاذ چنین مواضع، غیرحقوقی و غیرقابل قبول است.
این بیانیه می افزاید "جمهوری اسلامی ایران با حسن نیت و در پرتو اصل حسن همجواری درطول یکسال و نیم گذشته درباره موضوعات مختلف در روابط بین دو کشور ازجمله درباره اجرای معاهده هیرمند و تامین حق‌آبه با مقامات افغانستان مذاکره و گفتگو کرده است. مذاکرات و گفتگوها تاکنون در فضای دوستانه و با پایبندی به اصل حسن همجواری مطرح و پیگیری و تلاش شده تا همه موضوعات از جمله مساله حقابه بر مبنای شرایط و منافع طرفین حل و فصل گردد."
همزمان طرف افغانستان اعلامیه را به نشر سپرد که شامل موارد زیادی بوده، در این اعلامیه امده است که "توافقنامه که نیم قرن پیش بین ایران و افغانستان امظاً شده، هنوز پا برجاست، و امارت اسلامی متحد است که به تهدات انجام شده عمل نماید."
این اعلامیه می افزاید "از اینکه در سالهای اخیر در افغانستان و منطقه خشکسالی رخ داده و سطح آب پایین آمده است به شمول دریای هلمند تعداد زیادی از ولایات و مناطق کشور از خشکسالی رنج میبرند و آب کافی وجود ندارد."
در ماده دیگری این اعلامیه امده است "در چنین وضعیت خواست مکرر ایران برای آب و اظهارات نامناسب در رسانه ها را زیان آور میدانیم."
این اعلامیه با نقد از طرف ایران می افزاید "مقامات ایرانی ابتدا باید معلومات خود را در مورد آب هلمند تکمیل نمایند و بعد از آن با الفاظ مناسب خواست شان را مطرح کنند اگر واقعیت درست مطالعه نشود و چنین اظهارات مطرح گردد میتواند فضای سیاسی میان مردم و کشورهای دو ملت مسلمان را آسیب بزند که به نفع هیچ طرفی نیست و باید تکرار نگردد."
در ماده اخر این اعلامیه ذکر شده است "امارت اسلامی یکبار دیگر تعهد میسپارد که با در نظر داشت موافقتنامه آب هلمند تمام تلاش خویش را به خرج میدهد که آب تعهد شده به مردم ایران برسد اما به این شرط که ذخایر آب ما به اندازه ای برسد که اگر آنرا به ایران جاری بسازیم و در دریای خشک هلمند صدها کیلومتر مسیر را طی کند به آن کشور برسد این در حالی است که اکنون در بند کمال خان هیچ آب وجود ندارد و اگر آب بند کجکی در آن جاری گردد تا آنجا نمی رسد بنابراین نیاز است تا جانب ایرانی این حقایق را درک نماید."
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در زمینه دسترسی تهران به آب هیرمند این عبارت را خطاب به رهبری طالبان کرد: "حرف های من را جدی بگیرید تا بعداً شکایت نکنید. وی در سفر به ولایت سیستان و بلوچستان که از کمبود اب رنج می برد، گفت که متخصصان ایرانی باید بند برق آبی کجکی را بازرسی کنند و مطمئن شوند که طالبان گفته اند آب وجود ندارد - اگر اینطور است، پس همه ادعاها پس گرفته خواهد شد اما در غیر این صورت، ایران به هر آنچه که قرار است خواهد رسید.
سوال اینجا است که مسئله آب محدودیتی ندارد. تهران برای تامین آب رودخانه هیرمند برای مناطق شرقی خود چه آمادگی دارد؟ خطر تشدید اختلافات تا چه حد است و از جانب چه کسی؟
در این مورد آقا اکمل بقا کارشناس مسائل سیاسی در مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک گفت: "ایران سال ها به طالبان کمک مالی، تجهیزات نظامی و حمایت معنوی کرد و در به قدرت رسانیدن آنها نقش مهمی را ایفاء نمود. و این دو طرف باهم قرار های پنهانی یاهم غیر رسمی باهم دارند."
اقا بقا افزود: ایران در بیست سال گذشته توانست، تهدید های ایالات متحد امریکا، عربی ها و نفوذ گروه های تروریستی همچون داعش را با طالبان مهار کند.
به باور این کارشناس مسائل سیاسی؛ "این دو گروه اخوانی که تقریبا نوع حکومت‌داری و طرز تفکر شان یکسان است به این ساده‌گی وارد جنگ نخواهد شد، بلکه طرفین با دندان نشان دادن به یکدیگر دارند ذهنیت های داخل کشور هایشان را مدیریت میکنند. طالبان و حاکمان ایرانی به بحران های داخلی جدی مواجه هستند و زمان مناسبت برای درگیری هر دو طرف نیست."
او با اشاره به قرارداد سال 1351 گفت: نظربه قرارداد سال 1351 مسئله توزیع حق‌آبه هیرمند روشن است و ابهامی در آن وجود ندارد. امارت اسلامی اجازه خواهد داد تا کارشناسان ایرانی موضوع را از نزدیک برسی کرده به نتیجه‌ی برسند. ولی قابل ذکر میدانم که طالبان یک پراک‌سی هستند و هر لحظه میتواند، وسیله دستی قدرتی شود و برای منافع آن دست به تصامیم دیگر بزنند.
اقا بقا در جمع‌بندی گفت: "در وضعیت فعلی سیاسی جهان، جنگ بزرگ روسیه و اوکراین، ایجاد ائتلاف های بزرگ جهانی و منطقه‌وی برای ایران اجازه نمی‌دهد تا وارد جنگ در همسایه‌گی خود شود و از سوی‌دیگر طالبان هم در این مقطع زمانی توانی جنگی ندارند. بناً ما در این نزدیک ها شاهد جنگ بین طرفین نخواهیم بود."