مخالفت های پاکستان با پیوستن هند به فرمت مسکو در مورد افغانستان

به گزارش اسپوتنیک، تسلط طالبان بر افغانستان در اگیست 2021 برای بسیاری غافلگیرکننده بود. در سطح منطقه‌ای، نگرانی‌هایی را در مورد نقش پاکستان در افغانستان و ادامه روابطش با طالبان مطرح کرد. استفاده پاکستان از افغانستان به‌ عنوان مرکزی برای حفظ نفوذ خود مورد توجه هند قرار گرفته است؛ هندی که از سال 2002 تا 2021 با دولت‌های قبلی افغانستان همکاری های بسیار نزدیک داشت و پس از تسلط طالبان، نمایندگی‌های دیپلماتیک خود را تعطیل کرد.زمانی که طالبان برای اولین بار در سال‌های 1996 تا 2001 بر افغانستان حکومت کردند، پاکستان از جمله سه کشوری بود که به طور رسمی آنان را به رسمیت شناخت.

پس جای تعجب نیست که نفوذش بر طالبان همچنان مهم است.پس از حملات 11 سپتامبر و سقوط حکومت نخست طالبان در سال 2001، پاکستان از طریق عملیات نظامی علیه رهبران طالبان در پاکستان، در "جنگ علیه تروریسم" در کنار ایالات متحده قرار گرفت.

با این حال، روابط با طالبان با همکاری فعال اسلام‌آباد به سرعت احیا شد. پاکستان با حمایت از فرآیندهای صلح به رهبری ایالات متحده، چین و روسیه و میزبانی از رهبران طالبان و تسهیل چندین گفت‌وگوی صلح با مشارکت مقام های افغانستان و سایر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی به متحد کلیدی در احیای طالبان تبدیل شد.

با وجود نزدیکی و سابقه همکاری با طالبان، دوره پسا تسلط طالبان در اگیست 2021 برای پاکستان مشکل‌ساز بوده است. با وجود اینکه اسلام‌آباد به طالبان به عنوان یک رژیم دوست نگاه می‌کند، این رابطه به دلیل عوامل مختلف از جمله تروریسم چندان بدون مشکل هم نبوده است.

پاکستان به‌رغم دستاوردهای قابل توجهی که در دهه گذشته علیه تروریسم داشته، از زمان تسلط طالبان بر افغانستان با مشکل تروریسم مواجه است. این امر با افزایش تعداد حملات تروریستی در داخل پاکستان نه تنها توسط داعش خراسان، بلکه همچنین از سوی گروه ضد پاکستان یعنی تحریک طالبان پاکستان (TTP) نشان داده شده است. چنانچه گزارش‌ها حاکی از آن است که بیش از ۶ هزار تروریست ضد پاکستانی در افغانستان، وجود دارد.

از سوی دیگر، از سال 2001 به این سو، هند نزدیک به 3 میلیارد دالر در کمک‌های زیرساختی در ا‌فغانستان سرمایه‌گذاری کرده و در چندین پروژه زیربنایی مشارکت داشته است. با این حال، حضور دیپلماتیک هند که فراتر از کابل گسترش یافت و حمایتش از جبهه مقاومت با ورود طالبان برای بار دوم در سال گذشته پایان یافت.

اگرچه هند به ‌طور رسمی حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته، اما درست قبل از تسلط این گروه در سال 2021، تلاش کرد ارتباط پنهانی با طالبان برقرار کند. هند پس از برقراری مجدد حضورش در افغانستان، یک تیم فنی از مقامات را به کابل فرستاد و سفارت خود را همراه با اولین محموله کمک‌های امدادی زلزله به افغانستان در جون 2022 بازگشایی کرد. تمرکز این تیم فنی در مورد فرصت‌های تجاری و توزیع مواد غذایی و کمک‌های صحی خواهد بود.

از نظر رویکرد گذشته پاکستان نسبت به افغانستان، تغییرات قابل توجهی وجود دارد. اسلام‌آباد دیگر مخالف تعامل هند در افغانستان نیست و این امر می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. با توجه به درک این موضوع که رژیم طالبان به منافع ملی افغانستان نیز خدمت می‌کنند و پاکستان در موقعیتی نیست که بتواند آن‌ها را مجبور به کاری کند، ترجیحات زیادی در زمینه اقتصاد جغرافیایی در اسلام‌آباد وجود دارد و افغانستان باثبات بسیاری این موارد را برآورده می‌کند، برای مثال، سود سهام دهلیز اقتصادی چین و پاکستان.

این رویکرد جدید در نحوه واکنش پاکستان به روابط هند با امارت اسلامی افغانستان نیز منعکس شده است. اسلام‌آباد علاوه بر عدم مخالفت با نزدیک شدن دهلی نو با طالبان و بازگشایی سفارت این کشور در کابل، به کمک‌های بشردوستانه هند نیز اجازه داد تا از خاک این کشور برای رسیدن به افغانستان استفاده کند.

قابل یادآوری است که ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور افغانستان، رئیس اداره دوم آسیایی وزارت امور خارجه روسیه گفت: "روسیه پیشنهاد ساخت یک فرمت منطقه ای درباره ای افغانستان با مشارکت هند، پاکستان، ایران و چین را داده است".

این دیپلمات روسی به نشریه The Week گفته بود: "ما همه ای تلاش خود را برای ساخت فرمت ها انجام داده ایم. البته ما در حال حاضر فرمت مسکو را برای همه همسایگان و کشورهای مربوطه در منطقه داریم. برای توسعه یک رویکرد به اصطلاح منطقه‌ای، می‌خواهیم یک فرمت اساسی مشابه G5 با هند، پاکستان، ایران، چین و روسیه بسازیم. ما بر این باوریم، که این می‌تواند موتوری باشد نه تنها برای رسیدن به اجماع منطقه‌ای، بلکه می‌تواند برای اجرای این اجماع کاری انجام دهد و برای حاکمان کنونی افغانستان روشن شود که باید به حرف ما گوش دهند".

وی خاطرنشان کرد، که هند یک بازیگر قوی منطقه ای با منافع امنیتی در منطقه است، بنابراین می تواند و باید در کنار روسیه، چین و دیگر همسایگان افغانستان نقش مهمی ایفا کند.

کابلوف افزود: "ما بر این باوریم، که خارجی ها - امریکایی ها و اروپایی ها - نمی توانند هیچ نقشی ایفا کنند، زیرا افغانستان برای آنها یک ایده دور است. اما ما همه اهمیت می دهیم. از این نظر، هند باید نقش بزرگی ایفا کند. ما دخالت نمی کنیم اما کاری که آنها (مقامات کنونی افغانستان) انجام می دهند، نه تنها به آنها، بلکه از نظر تروریسم، مواد مخدر و غیره به ما نیز آسیب خواهد رساند. ما بر این باوریم، که هند می تواند نقش خود را ایفا کند و آماده همکاری هستیم".

ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور افغانستان، گفت که به دلیل مخالفت اسلام‌آباد با پیوستن هند به این فرمت، در این مرحله پیشرفتی حاصل نشده است. او بیشترین انتظارات مثبت را از نشست وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان در 13 اپریل در سمرقند دارد، نشست های "فرمت مسکو" هنوز برنامه ریزی نشده است. روسیه تصمیم گرفته است از تمام فرمت های مشترک حل و فصل صلح افغانستان با ایالات متحده خارج شود و فرمت دیگری با مشارکت چین، ایران، پاکستان و هند ایجاد کند.

سوال اصلی اینجا است، آیا هند و پاکستان می توانند در یک قالب در مورد افغانستان با یکدیگر همکاری کنند و چنین قالبی چقدر موثر خواهد بود؟

در این مورد آقای غوث جانباز، کارشناس مسائل روابط بین الملل، دیپلومات سابق افغان در مسکو در مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک گفت: طرح پنج کشور منتظه در باره افغانستان در حال حاضر موافق به نظر نمیرسد.

وی افزود، " تا جای که تمام شواهد نشان میدهد پاکستان البته این چیزی نیست که پنهان باشد، حامی اساسی و ایدلوژیک گروه طالبان بوده و این را نمیتوانند کشور های منطقه مخصوصا هند و چنین و دیگر کشور های منطقه ریسک کنند، مخصوصا هند را بسیار نگران ساخته است."

این در حالی که افغانستان با هند روابط تاریخی، متمادی، متقابل مفید و دوستانه عننوی دارد و این روابط با هند از سال های متمادی جریان داشته و این مطابق منافع افغانستان و انطباق دارد.

ناگفته نباید گذاشت که یک فارمت دیگر هم در چارچوب امنیت منطقوی که او را فارمت دهلی میگویند نیز وجود دارد که فارمت مسکو بافشاری زیاد به موثریت فرمت دهلی دارد نسبت به اینکه نگرانی زیادی نبست به نقش پاکستان مخصوص باشد.

از جانب دیگر بعضی از اخبار وجود داره که پاکستان هرچی بیشتر موضع گیری ضد روسیه را در منتظه اختیار میکند و هرچی بیشتر پناه به دامن کشور های که همین لحظه به ضد روسیه اقدامات مختلف انجام میدهند، میبرد.

کشور های زیاد علاقه و نفوذ کشور ها در حل و فصل مسایل افغانستان کشور های که بی طرف هستین مثلی هند، چین، کشور های آسیا مرکزی جمع ایران که در آنجا نقش روسیه برازنده خواهد بود. در این روابط توجه بیشتر صورت بگیرد و در این قسمت یک اجماع صورت بیگیرد و به این ترتیب کشور ها بتوانند یک صدای بلند و متحد داشته باشند پاکستان چاره جز پیوستن به این اجماع نخواهد داشت.

از سوی دیگر آقا اکمل بقا کارشناس مسائل سیاسی در مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک گفت: کشور ها برمبنای منافع ملی خود وارد ابتکارات سیاسی، اقتصادی و امنیتی می‌شوند.

نظر به پیشینه رقابت و دشمنی هندوستان و پاکستان، مطمئنا که پاکستان علاقه‌مندی چندانی برای عضو شدن هندوستان در فارمت جدید مسکو نخواهد داشت،"حضور هند یعنی کم‌رنگ شدن نقش پاکستان".