راجیسواری پیلای راجاگوپالان (Rajeswari Pillai Rajagopalan) همکار شایسته علمی یکی از مراکز عمده تحلیلی هند در مقاله منتشره در نشریه The Diplomat (امریکا) می نویسد، اگرچه در مرکز توجه در منطقه آسیا، قاعده تاً، اتحادهای با شرکت شرکای ایالات متحده – چه چهارگانه (امریکا، جاپان، آسترالیا و هند) یا مدل سه گانه مناسبات:ایالات متحده – جاپان – کوریای جنوبی و میکانیزم های دیگر موجود قرار میگیرند. بطور خاص باید توافقات یاداوری کرد که طی چند سال اخیر بین چین و روسیه حاصل شده اند.
یکی از مثال ها، روابط چین و روسیه و ایران است. مانند بسیاری از توافق های دیگر، این ترکیبی از روابط موجود بین سه کشور است و نزدیکی اخیر به دلیل پدیده ها و وقایع مختلف، از جمله مخالفت فزاینده با ایالات متحده، در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ شدت گرفته است. و عناوین روزنامه ها پیشگویی می كنند كه ممكن است سایر كشورها، مانند پاكستان، نیز به آنها بپیوندند.
در هفته‌های اخیر توجه بیشتری به این توافق صورت گرفته است و در پایان ماه جاری، سه کشور قصد دارند نخستین رزمایش مشترک بحری را در اقیانوس هند انجام دهند. به گزارش آژانس خبری نیمه رسمی «فارس» ایران، قوماندان نیروی بحری ایران، دریاسالار حسین خانزادی اعلام داشت که ایران در تمرینات سه جانبه «کمربند امنیت بحری» که از 27 دسامبر آغاز می شود، شرکت خواهد کرد. خانزادی خبر داد که این بخشی از همکاری گسترده تر بین نیروی بحری ایران و چین، تا تولید کشتی های جنگی و تحت البحری ها می باشد.
ولی جزئیات راجع به این توافقات بسیار ناچیز است. هفته گذشته، خانزادی به آژانس رسمی ایران گفت كه تمرینات بحری بدون ارائه تاریخ دقیق در شمال اقیانوس هند برگزار می شود. علاوه بر این، گزارش داده شده است که تهران و پیکن در حال بررسی "برنامه بلند مدت همکاری نظامی" هستند. سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه با تأیید مشارکت روسیه، گفت: "ما، جمهوری مردم چین و ایران تمرینات بحری را برای مقابله با تروریست ها و دزدان دریایی در این بخش از اقیانوس هند آماده می کنیم." لاوروف با اظهار نظر در مورد تمرینات سه جانبه آینده گفت که این رزمایش ها به مبارزه با دزدی دریایی و تروریسم اختصاص خواهد یافت.
بدون درنظرداشت اظهارات رسمی و علت پنهانی آنها، اساس ژئوپلیتیک این گروه سه جانبه کاملاً آشکار است: هر سه روابط بسیار خصمانه با ایالات متحده دارند و به طور فزاینده ای آماده اقدامات امنیتی مشترک برای نشان دادن قابلیت های خود هستند. پیشتر دریاسالار خانزادی در مصاحبه با خبرگزاری مهر ایران اظهار داشت که تمرینات مشترک بین چندین کشور چه در زمین، بحر یا هوا می تواند کلید "گسترش چشمگیر همکاری" باشد.
اما اهمیت استراتژیک باید به معنای وسیع تری درک شود. این منطقه ای است که در آن فعالیت های نظامی افزایش می یابد. در ماه نوامبر، ایالات متحده عملیات بحری را در بحرین برای محافظت کشتی رانی در خلیج فارس انجام داد، جایی که اخیراً تنش ها شدت گرفته است. علاوه بر این، واشنگتن در نظر دارد با شرکت استرالیا، بحرین، عربستان سعودی و انگلیس، ائتلاف بین المللی جهت امنیت بحری در خلیج فارس را ایجاد و رهبری کند. شرکت کنندگان دیگر نیز انتظار می رود. در ماه نوامبر، وزیر دفاع فرانسه، فلورانس پارلی(Florence Parly) قول داد كه هیئت اروپایی نظارت بر اوضاع در بحر را بردوش خواهد داشت كه در پایگاه نیروی بحری فرانسه در ابوظبی، پایتخت امارات متحده عربی، مستقر خواهد شد.
اقدامات روسیه، چین و ایران با شرایط خودشان توجه را به خود جلب می کند. روسیه ابتکار خودی - نظریه امنیت جمعی در خلیج فارس - دارد که چین از آن پشتیبانی نموده است. در عین حال، ایران در حال تهیه نمودن "ابتکار صلح هرمز" است، همین عبارت از "ائتلاف امید" است و سکرتر شورای عالی امنیت ملی ایران علی شمخانی تأکید کرد که کشورهای خارجی برخلاف کشورهای منطقه در ابتکار عمل ایران شرکت نخواهند کرد. تاکنون نمایشی از نیروی بحری ایران با استفاده از قایق های سریع برای تعقیب کشتی های خارجی کاهش یافته است. و گرچه این کار عمدتاً توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام می شد و نه توسط نیروی بحری، بحریه ایرانی از برکت وسایل نقلیه هوایی جدید بدون سرنشین و تکنالوژی های دیگر قدرت بیشتری پیدا می کند.
از این نقطه نظر، چین، ایران و روسیه انگیزه ای برای استفاده از تمرینات بحری سه جانبه برای نشان دادن وحدت رو به اتنکشاف دارند. بنابراین، ایران مستقیماً اظهار داشت كه رزمایش های سه جانبه نیروی بحری باید نشانگر این باشد كه كشورهای شركت كننده "در روابط خود در رابطه با منافع مشترک و خصوصی به نقاط مهم استراتژیك رسیده اند" ، در حالی كه خصوصی به معنای "احترام به منافع ملی یكدیگر" است. چین نسبت به اظهارات رسمی احتیاط بیشتری از خود نشان می دهد، تا حدودی به این دلیل که تحلیلگران امنیتی چین می گویند که پیکن نمی خواهد " در درگیری های شرق نزدیک" درگیر شود.
در زمینه تشدید درگیری های بحری بین ائتلاف های مختلف قدرت، تمرینات بحری سه جانبه چین - ایران – روسیه یک اندازه نگرانی ایجاد میکند. همانطور که قبلاً اشاره شد، آنها در منطقه ای رخ می دهند که درگیری ها در آن شدت می یابد. علاوه بر این، هند نسبت بوجودآمدن شرکای جدید، از جمله پاکستان هراس دارد است که دعوت ممکن آن، پس از سخنان دریاسالار خانزادی مبنی بر استقبال از مشارکت اسلام آباد، باعث بحث های داغ در مطبوعات گردید.
نزدیکی چین، ایران و روسیه یک رویداد مهم استراتژیک است و مشارکت کشورهایی مانند پاکستان فقط باعث افزایش خطرات می شود. مهم نیست که اوضاع چگونه توسعه خواهد یافت، می توان توجه دقیق به پیکربندی های سه جانبه و چهار جانبه که فراتر از اتحادهای سنتی با متحدان و شرکای امریکایی هستند، مبذول داشت.