شهزاد رضا در مقاله منتشره در نشریه «The Tribune»، چاپ هند می نویسد، چندی قبل مشاورین بلندپایه امریکایی در باره امنتیت اقدامات عاجل اتخاذ میکردند، تا اتحاد استراتیژیک ناتو را نجات دهند و از نفوذ تاریخی روسیه در اروپای شرقی جلوگیری نمایند. در عین حال مطبوعات امریکایی، مانند تخنالوجستان سیاسی به رئیس جمهور ترامپ منزوی نه ساختن پاکستان سفارش میکردند. آنها هراس دارند که پاکستان به دامن روسیه خواهد افتاد. رئیس جمهور امریکا، قهرمان به اصطلاح نژدپرستان سفیدپوست، ظاهراً، اندکترین تشویش هم نداشت.
عقابان واشنگتن در جریان چند ماه اداره ترامپ را به متوقف ساختن کمک نظامی و مالی که به پاکستان تخصیص داده میشود، دعوت میکردند. آنها این دولت آسیای جنوبی را به حمایت از تروریستان و کمک به نیروهای مخالف دولت در افغانستان متهم میکردند. با درنظرداشت سیاست نو در آسیای جنوبی، اداره ترامپ هند را در مورد حل قضیه افغانستان، نسبت به پاکستان، همکار مطمین تر محسوب میکند. نارضایتی آن در همین امر تبارز نموده.
مناسبات بین پاکستان و امریکا در بدترین سطح که از عهد تصحیح پریسلیر (تصویب شده در سال 1985، تصحیح از رئیس جمهور امریکا در آغاز هر سال مالی تائید نمودن این امر در برابر کانگرس مطالبه میکرد که پاکستان سلاح هستوی ندارد و کمک که از جانب امریکا داده میشود، بطور قابل ملاحظه خطر آن را کاهش خواهد داد که پاکستان چنین سلاح به دست خواهد آورد — تبصره مدیریت مسوول) قرار دارد. هردو دولت یک دیگر را متهم میکنند و در این مورد از علل مختلف استفاده مینمایند. فهرست مسایل که در مورد آنها سوءتفاهمات وجود دارند، بسیار طولانی است. توقعات هردو طرف از تصور خارج اند.
اداره ترامپ نه تنها از کمک به اردوی پاکستان امتناع ورزید، بلکه تعلیم مقامات ارشد نظامی پاکستان در اکادمی ها و انستیتوت های نظامی امریکا را متوقف ساخت. از سال 2001 صدها مقام نظامی پاکستان همه ساله به امریکا می رفتند، تا امور معاصر نظامی را در قطعات بین المللی تحصیلی و تمرینی پنتاگون (IMERT) فرا گیرند.
اسلام آباد امکان فیصله های شدید اداره ترامپ را پیشبینی کرده بود و به این ارتباط کارکردن بر تشکل مناسبات با مسکو، به ویژه بعد از تویت شرم آور رئیس جمهور امریکا در آستانه میلاد مسیح، آغاز نمود. ترامپ پاکستان را به بازی دادن، خیانت و عهدشکنی متهم ساخت.
اسلام آباد در هفته گذشته موافقت نامه، مشابه آن که بعد از 11 سپتمبر با ایلات متحده امضا کرده بود، با مسکو امضا نمود. حالا نظامیان پاکستانی حق شمول در انستیتوت های روسیه کسب میکنند، تا در آنجا آموزش بینند. در سال های آینده نزدیک همچنان صدور تخنیک و سامان آلات سنگین نظامی پیشبینی میشود.
مسکو نیز نماینده خود را به اسلام آباد جهت ملاقات با عمران خان که تقرر او در مقام صدارت انتظار میرود، در اقامتگاه او اعزام کرده است. سفیر روسیه عمران خان را به تسریع کردن مناسبات بین دو کشور دعوت نموده. عمران خان به همکاری اقتصادی و پیشبرد اکتشاف نفت و گاز در پاکستان اظهار علاقمندی نموده است.
دلیل برای نزدیکی هردو دولت همچنان تهدید روزافزون حضور جنگجویان «دولت اسلامی» (سازمان ممنوع در روسیه — تبصره مدیریت مسوول) در کشور همجوار افغانستان محسوب میشود که منافع کلیدی روسیه را در ایران و آسیای مرکزی تهدید میکند.
باوجود آنکه از بدو آغاز مناسبات بین اسلام آباد و مسکو 70 سال می گذرند، آنها هیچگاه از چارچوب رسمیات دیپلوماتیک عدول نمی کردند. در جریان چند دوره تاریخی آنها، نسبت نزدیکی پاکستان با واشگتن خصمانه باقی مانده بودند. در سال های 1980، وقتیکه اردوی اتحاد شوروی، جهت حمایت از حزب متحد خود در کابل، وارد افغانستان شد، پاکستان به واشنگتن کمک میکرد و ریاض جهاد جهانی علیه یکی از ابرقدرت ها پیش می برد. پاکستان، به مثابه دولت همجوار، نقش قابل ملاحظه در پیروزی بر اردوی سرخ ایفا نمود که بالاخره به فروپاشی اتحاد شوروی منجر شد.
در واقعیت امر خشم مسکو نسبت به اسلام آباد مدتها قبل از مداخله اتحاد شوروی در افغاستان تشدید گردیده بود. به گونه مثال، در سال 1960 نیروهای شوروی طیاره جاسوسی U-2 امریکا را بر فراز خاک خود سقوط داده بود، اما این طیاره از یکی از پایگاه های هوایی در پاکستان پرواز کرده بود. آنگاه اتحاد شوروی پاکستان را به عواقب شدید تهدید کرده بود.
هنگام جنگ افغان به مردم پاکستان این نظریه جعلی را تبلیغ کردند که اتحاد شوروی میخواهد از طریق پاکستان به آبهای گرم دسترسی پیدا کند. آنچه که بعداً رخ داد، برای پاکستان به فاجعه مبدل گشت. نیروهای شوروی خارج شدند و افغانستان به ویرانه مبدل گشت. و پاکستان بهای سنگین 60 هزار نفر کشته و میلیاردها دالر خسارات مالی به خاطر این ماجراجویی پرداخت.
علت دیگر قابل ملاحظه که به اساس آن پاکستان جهت کسب حمایت روسیه تلاش می ورزد، به اقتصاد آسیب پذیر آن مربوط می باشد. کشور به پلان اقدامات ضد بحران از صندوق بین المللی پول به مبلغ بیش از پنج میلیارد دالر نیاز دارد، تا فیصدی نوبتی قروض خارجی را بپردازد و اسلام اباد تا اندازه زیادی بر کمک چین حساب میکند و به هر دروازه مراجعه میکند، تا دوباره به صندوق بین المللی پول مراجعه نکند. مسکو — یکی از چنین دروازه ها می باشد.
دوم اینکه، بعد از امتناع شدید واشنگتن اسلام آباد در مورد همکاری نظامی به پیکن و مسکو امید بسته است. جنرال قمر جاوید بحوا رهبر اردوی پاکستان هنگام بازدید آخری خود از مسکو امکان خریداری مجتمع های دفاع هوایی و تانک های Т-90 را مورد بحث قرار داد. امکان موافقت نامه خریداری طیارات «Su-35» نیز مورد بحث قرار گرفته است.
شبکه استخباراتی روسیه و حضور فزیکی روسیه در پاکستان تدریجاً افزایش می یابد. روسیه قونسلگری خود را در ایالت خیبر- پشتونخوا، ایالت که با افغانستان سرحد طولانی دارد، گشوده است. کمپنی های روسیه در سکتور نفت و گاز در رهبری بعدی حزب «تحریک انصاف» فعالیت خواهند کرد. اگر این کار صورت گیرد، پس این بزرگترین همکاری اقتصادی بعد از موافقت نامه اعمار کارخانجات در سال 1971 خواهد بود.
مناسبات روسیه — پاکستان به آهستگی انکشاف می یابند، از همینرو آنها باعث فشار از جانب واشنگتن و دهلی نو نمی گردند. ولی بهبود مناسبات با روسیه یکی از عناصر کلیدی سیاست خارجی عمران خان خواهد بود. و او، واضحاً، از حمایت کامل ستردرستیز در این مساله برخوردار می باشد.
