خبرنگار اسپوتنیک افغانستان، گفتگوی ویژه با محمدعلم ایزدیار معاون مجلس سنای افغانستان در این زمینه داشته و در پرسش نخست از وی در مورد مباحث مطرح شده در این نشست پرسیده است:
«شرکت‌کنندکان این نشست بیشتر به احزاب و جامعۀ مدنی کشورهای عضو شانگهای یا علاقمند به عضویت در شانگهای ارتباط دارند و بحث‌های مفصلی روی همین محور از سوی اشتراک‌کننده‌ها صورت گرفت تا چگونه برای انکشاف و تقویت سازمان همکاری‌های شانگهای، جامعۀ مدنی از فرصت‌ها و امکانات در سطح دولت‌ها استفادۀ بهینه ببرند.
اما این چهارچوب عمومی مباحث است، در کنار آن، در چنین نشست‌ها هر یک از شرکت‌کننده‌ها و هیأت‌ها کوشش می‌کنند تا در چهارجوب منافع ملی و وضعیت کشورشان حرف خود را برسانند و صحبت خود را داشته باشند. هیأت افغانستان با تأکید بر نقش جامعۀ مدنی در تقویت، توسعه و انکشاف سازمان همکاری‌های شانگهای، موارد دیگر مرتبط به افغانستان و مواردی که ما علاقه داشتیم و وضعیت کشور و زمان ما ایجاب میکرد را نیز مطرح کردیم.
اسپوتنیک: این موارد چه مسایلی بودند؟
«مسألۀ نخست همکاری‌های منطقوی و همکاری کشورهای عضو شانگهای در مبارزه با تروریزم بود. چون افغانستان در قلب آسیا و در چهارراه بین آسیای میانه و آسیای جنوبی و شرق میانه و چین قرار دارد و برای همین نقش اجلاس شانگهای در این روند مهم است.
در این نشست همچنان در مورد کشورهایی سخن گفتیم که از تروریستان در منطقه حمایت کرده و از آن‌ها برای منافع استراتیژیک خود استفاده می‌کنند و امروز جامعۀ جهانی نیز اعتراف دارد که کدام کشور، چگونه و چرا از تروریزم حمایت می‌کند. این موضوع را مطرح کردیم که کشورهای عضو شانگهای و کشورهای علاقمند عضویت در شانگهای نیز یک بار دیگر متوجه این بحث شوند.
نکتۀ دیگر مسألۀ حضور داعش به عنوان یک پدیدۀ نو در افغانستان است. امروز داعش در سوریه و عراق در حال اضمحلال است و تلاش جریان دارد تا داعش به افغانستان انتقال یابد و از طریق افغانستان آسیای میانه، حوزۀ قفقاز و چین تهدید شود. باور اکثریت مردم ما و تعدادی از سیاسیون این است که این پروسه در یک تبانی به شمال افغانستان انتقال یافته و برای ناامنی شمال و عبور آن از مرزها برای تهدید آسیای میانه و حوزۀ قفقاز و دیگر کشورها، یک پروژۀ کلان استراتیژیک است که کشورهای کلان جهان در عقب آن قرار دارند و این بحث در درون و بیرون از افغانستان وجود دارد.»
اسپوتنیک: با بیان این مسایل، چه خواست‌هایی از سوی افغانستان مطرح شد؟
«ما در سه مورد خواستیم که همکاری‌های جدی و برنامه‌ریزی‌های دقیق صورت بگیرد. یکی در مورد مبارزه با گروه‌های تروریستی مثل طالب، حقانی و داعش بوده است که یک مبارزۀ موثر از طرف کشورهای عضو شانگهای صورت بگیرد. مسألۀ دوم صلح پایدار و تأمین امنیت و رابطۀ آن با برنامه‌های اقتصادی منطقه با انکشاف اقتصادی و رونق اقتصادی است. با توجه به ظرفیت موجود در آسیا و اطراف افغانستان، در این کنفرانس عنوان شد که باید به این ظرفیت‌ها توجه صورت بگیرد.
مسألۀ سوم، مسألۀ تقاضای مجدد برای کسب عضویت افغانستان در کنفرانس شانگهای بود، در حالی که افغانستان عضو سامع و ناظر در این سازمان است و کشورهای همسایه مثل هند و پاکستان اعضای دایمی این سازمان استند. امیدوار استیم که افغانستان عضویت کامل را کسب کرده و به عنوان یک عضو مساوی‌الحقوق از مزایای موجود استفاده کند. چون در این سازمان کشورهای بزرگ منطقه عضویت دارند که اثرگذاری اقتصادی، امنیتی و سیاسی نه‌تنها در منطقه بلکه در جهان دارند و بر این اساس افغانستان با کسب عضویت می‌تواند در راستای مبارزه با تروریزم، مبارزه با پدیدۀ مواد مخدر و تأمین ثبات استفاده ببرد. البته شماری از کشورها به صورت مستقیم و غیر مستقیم با عضویت افغانستان در این سازمان مخالفت دارند و با توجه به شرایطی که افغانستان در آن قرار دارد. ما هم در مجلس و هم در محافل سیاسی تأکید کرده‌ایم که افغانستان باید به عنوان یک کشور مستقل و برابر با منافع ملی تصمیم بگیرد و زیر فشار کشورهای دیگری که در افغانستان ذیدخل استند قرار بگیرند و لابی خوب صورت بگیرد و کشورهای عضو شانگهای فرصت بدهند که افغانستان عضو این سازمان باشد و از لحاظ سیاسی و اقتصادی و امنیتی بتوانیم استفاده کنیم.»
اسپوتنیک: شاید کشورهایی مثل امریکا که با افغانستان تعامل دارند اجازه ندهند که کشورهای سازمان شانگهای در مسایل افغانستان نقش ایفا کنند؟
«عقیده ما این است که جامعۀ جهانی به رهبری امریکا و غرب در افغانستان برای حضور در افغانستان و کمک به این کشور بیشتر از اینکه متوجه منافع ما باشند، برای منافع خود است و اگر هزینه می‌کنند یا تلفات می‌دهند برای حفظ امنیت شهروندان خود شان است چون خطر تروریزم محصور به افغانستان و منطقه نبوده و جهان را تهدید می‌کند. پس ما بیشتر از اینکه مدیون آن‌ها باشیم باور داریم که در خط مبارزه با تروریزم مردم افغانستان بیشترین قربانی را داده اند. پس افغانستان و دولت افغانستان این مسوولیت را دارند تا در وضعیت کنونی منافع خود را جستجو کنند و ما مسوولیت داریم که از وجود هر کشور و از تمامی زمینه‌ها و فرصت‌های به نفع کشور خود استفاده کنیم و با یک سیاست معقول تلاش کنیم که با گرایش به یک جانب، جانب دیگر را از دست ندهیم. ما در آسیا زندگی می‌کنیم، با کشورهای منطقه در تبانی استیم و رابطۀ دیرینۀ تاریخی و فرهنگی میان ما وجود داشته و قطعاً نمی‌توانیم آن را از دست بدهیم. این مسوولیت دولت افغانستان است که با حفظ استقلالیت خود منافع ملی خود را دنبال کنیم. منافع ملی ما ایجاب می‌کند که ما از ظرفیت‌های موجود در منطقه استفاده کنیم و با کشورهای مهم منطقه مراوده و روابط داشته باشیم. رابطۀ ما با امریکا نباید سبب شود که ما کشورهای منطقه را از دست بدهیم و رابطۀ ما با کشورهای منطقه هم نباید سبب شود که امریکا را از دست بدهیم. ما باید سیاست متوازن و معقول که مبنای آن منافع ملی ما باشد را اتخاذ کنیم. اگر دولت ما استقلالیت و درایت خود را حفظ نکند، کشورهای غربی به عنوان عامل بازدارندۀ این روابط عمل خواهند کرد.»
اسپوتنیک: در مورد انتخابات پارلمانی افغانستان، به باور شما چرا حضور مردم در پروسۀ ثبت نام کمرنگ است؟
«تجربۀ انتخابات گذشته، تقلب در انتخابات گذشته و مواجه شدن کشور با بحران در دو انتخابات گذشته، باور مردم را نسبت به این پروسه خدشه‌دار ساخته است. مسألۀ دوم نقش پارلمان و شورای ملی در نظام افغانستان است که متأسفانه نقش سازنده و مفید و آرزوی مردم نبوده است. مسألۀ سوم دولت و کمیسیون انتخابات آگاهی لازم را برای متقاعد ساختن مردم برای شرکت در پروسۀ ثبت نام به مردم داده نتوانسته اند. مسألۀ مهم دیگر سبب نیاوردن اصلاحات در سیستم انتخابات بوده است.»
اسپوتنیک: چه راهی برای اعادۀ اعتماد مردم نسبت پارلمان افغانستان وجود دارد؟
«دلیل ناکامی پارلمان در ارایۀ خدمت واقعی، نبود ظرفیت کاری میان اعضا بوده است چون کسانی که واجد شرایط واقعی بودند کمتر راه پیدا کردند. مسألۀ دوم زد و بندهای سیاسی، قومی و سلیقوی بوده است که پارلمان را در راه ادای مسوولیت‌هایش، تحت شعاع قرار داد. چشم‌داشت‌های مادی هم متأسفانه یک واقعیت بحث‌برانگیز بوده است. اما حالا باید مردم تصمیم بگیرند که کسانی را وارد پارلمان بسازند که ظرفیت کاری لازم را داشته باشند، واجد شرایط باشند و افراد تحصیل‌کرده، متخصص، با تعهد و دلسوز مردم و کشور و کارکن و باتجربه باشند. رأی دادن به افراد ملوث که بخشی از اعضای مجلس است، ارتباط به خود مردم میگیرند که زیر تأثیر مسایل سیاسی و قومی و مورد تطمیع قرار نگیرند. در این صورت است که می‌توان یک پارلمان ایده‌آل را می‌توان به وجود آورد. ما تلاش کردیم که از طریق قوانین شرایطی را برای نامزدان پارلمان به وجود بیاوریم ولی در مجلس نمایندگان با دو ثلث آرا رد شد و تصمیم گرفته شد که کسانی که نامزد پارلمان می‌شوند تحصیل و تجربه برای شان شرط نباشد. اما حالا همه چیز به مردم ارتباط دارد و مردم با استفاده از تجربۀ 14 سال کار پارلمان، شناخت کافی از اعضای پارلمان و شناخت از افراد در بیرون پارلمان می‌توانند تصمیم درست بگیرند و پارلمان افغانستان را در مسیر خوب قرار بدهند.»
