به گزارش اسپوتنیک، در 11 اگست 2003، ناتو فرماندهی نیروهای حافظ صلح در افغانستان را به عهده گرفت و اولین عملیات بزرگ خود را در خارج از اروپا در تاریخ 54 ساله خود رقم زد.
نیروهای بین المللی کمک به امنیت (ISAF) یک ماموریت نظامی چند ملیتی در افغانستان از سال 2001 تا 2014 بود. آنها با قطعنامه 1386 شورای امنیت سازمان ملل متحد بر اساس توافقنامه بن تأسیس شدند که در پی تهاجم ایالات متحده به افغانستان در اکتبر 2001، دولت دائمی افغانستان را ایجاد کرد.
هدف اولیه آیساف آموزش نیروهای امنیت ملی افغانستان (ANSF) و کمک به افغانستان در بازسازی نهادهای کلیدی دولتی بود. او به تدریج در جنگ گسترده تر در افغانستان علیه شورش طالبان شرکت کرد*.
مأموریت اولیه آیساف این بود که کابل پایتخت افغانستان و اطراف آن را از نیروهای مخالف به منظور ترویج تشکیل یک اداره انتقالی افغانستان به رهبری حامد کرزی، حفظ کند.
در سال 2003، ناتو به درخواست سازمان ملل متحد و دولت افغانستان، فرماندهی این ماموریت را بر عهده گرفت. اندکی پس از آن، شورای امنیت سازمان ملل ماموریت آیساف را برای تامین و حفظ امنیت فراتر از منطقه پایتخت گسترش داد. آیساف به تدریج عملیات خود را در چهار مرحله گسترش داد و تا سال 2006 مسئولیت کل کشور را بر عهده گرفت.
جنایات جنگی گسترده، آسیب به اقتصاد افغانستان، زیرساخت ها و محیط زیست، تاخیر در روند صلح، فساد ناشی از ساختارهای وابسته به ناتو، پمپاژ کشور با سلاح، در مورد همه اینها گیورگی ماچیتیدزه، کارشناس روسی در امور تروریسم بین المللی، متخصص در امور افغانستان، به پیامدهای منفی حضور ناتو در افغانستان اظهار نظر کرد:
"تأثیر منفی حضور ناتو در افغانستان مربوط به جنایات جنگی گسترده است که باعث کشته و زخمی شدن غیرنظامیان افغان، آسیب رساندن به اقتصاد ملی و زیرساخت ها و آسیب رساندن به محیط زیست شده است. به عنوان مثال، استفاده ارتش ایالات متحده از به اصطلاح "مادر همه بمب ها" در ولایت ننگرهار در سال 2017 گواه عواقب مرگبار اقدامات ائتلاف بین المللی است که مردم عادی افغان تا سال های آینده آن را احساس خواهند کرد. این امر به ویژه منجر به افزایش بروز بیماری های خطرناک در بین جمعیت، تخریب محیط زیست و کاهش بهره وری زمین شد. همچنین موارد بسیار زیادی از شکنجه و آزار زندانیان توسط پرسنل نظامی ایالات متحده و ناتو و همچنین رفتار غیرانسانی و سوء استفاده از اجساد طالبان وجود داشت."
به گفته ماچیتیدزه، از سوی ناتو، روند حل و فصل مناقشه افغانستان در شرایط ادامه بن بست از نقطه نظر نظامی به تأخیر افتاد که تنها درد و رنج مردم افغانستان را تشدید کرد.
وی خاطرنشان کرد: "حضور ناتو در افغانستان توسط اکثر مردم این کشور به عنوان تهاجم خارجی به خاک افغانستان تلقی می شد که باعث تحریک حمایت از شورش اسلامگرایان رادیکال، طالبان شد. اقدامات ناتو در افغانستان منجر به بی اعتبار شدن ایده توسعه دموکراتیک جامعه افغانستان شد که از نظر افغان ها با اشغال خارجی پیوند خورده و با رشد احساسات ضد غربی همراه بود. پمپاژ کردن افغانستان با انواع مختلف تسلیحات، که بسیاری از آنها حتی پس از خروج نیروهای ناتو در این کشور باقی ماندند، به نظامی شدن بیشتر افغانستان کمک کرد. از حدود 1 تریلیون 816 میلیارد دلار از هزینه های ایالات متحده صرف هزینه های نظامی برای سربازان آمریکایی شد و از 130 میلیارد دلار باقی مانده، 83 میلیارد دلار به نیروهای امنیتی افغانستان اختصاص یافت. اقتصاد افغانستان تنها 21 میلیارد دالر دریافت کرد. فساد در واقع توسط نمایندگان ساختارهای مختلف کشورهای ناتو تحریک شد که پول پرداخت کردند و با فرماندهان میدانی، والیان، نمایندگان پارلمان و شخصیت های مذهبی برای وفاداری و اطلاعات قرارداد امضا کردند."
به گفته ماچیتیدزه، سیاست ناتو در افغانستان شکست خورده است، زیرا عملاً هیچ نتیجه قابل توجهی حاصل نشده است: "ناتو نتوانست طالبان را شکست دهد، نتوانست شرایط را برای اجرای مذاکرات بین الافغانی و تشکیل دولت انتقالی ایجاد کند، زیرا تلاش کافی نکرد تا با اهرم های قدرتمندی که در اختیار داشت، رئیس جمهور اشرف غنی را مجبور به حل این مشکل کند. مشکلی که طالبان برای رسیدن به مرحله خاصی آماده بودند. علاوه بر این، ناتو که درگیر ملت‌سازی غیرمعمول بود، علی‌رغم برخی دستاوردها در زمینه آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و امور جنسیتی، نتوانست تحول دموکراتیک را در سراسر کشور گسترش دهد و این روند را غیرقابل برگشت کرد."
هدف اولیه مداخله نظامی در افغانستان - حذف القاعده ** - هرگز محقق نشد، در این مورد ماچیتیدزه گفت: "تسلی دادن به خود با این فکر که 20 سال است هیچ حمله تروریستی علیه کشورهای ناتو از خاک افغانستان صورت نگرفته است، کاملاً صحیح نیست. القاعده هرگز حذف نشده است. جنگجویان باتجربه القاعده به طور فعال در سازماندهی عملیات نظامی طالبان علیه نیروهای ناتو در افغانستان شرکت داشتند. و این واقعیت که هیچ حمله ای از خاک افغانستان صورت نگرفت تا حد زیادی شایستگی رهبری جنبش طالبان است که اعضای القاعده را با توجه به تجربه منفی دهه 90 تحت کنترل کامل خود درآورد. تقصیر "القاعده، طالبان قدرت را از دست داد. اکنون پیش بینی می شود که القاعده ممکن است بهبود یابد و از خاک افغانستان شروع به فعالیت کند."
به گفته این کارشناس، ناتو نتوانست ارتش و پولیس قوی برای افغانستان برای تامین امنیت در این کشور ایجاد کند. در نتیجه ناتو مجبور شد کشور را ترک کند و یک رژیم دین‌سالار اسلام‌گرا جایگزین آن شد.
این شکست نتیجه کسری استراتژی ناتو بود، زمانی که ائتلاف به مبانی سیاسی افغانستان توجه کافی نداشت، سعی کرد از یک "رویکرد یکپارچه" استفاده کند که جنبه های نظامی-سیاسی، مالی، اقتصادی و غیرنظامی را پوشش دهد. تجدید کشور روند تصمیم گیری بیش از حد دست و پا گیر بوده، مملو از منافع سیاسی بوده است، ناتوانی در هماهنگی بیشتر و مؤثرتر با دیگر بازیگران کلیدی در بازی افغانستان وجود داشته است، و در سال های اخیر دیپلماسی ناتو نیز کم بوده است.
ماچیتیدزه در ادامه افزود: "در اصل، ناتو باید به امنیت کمک کند، سازمان های دیگر باید به مدیریت و توسعه کمک کنند، و همه باید هماهنگ شوند. در واقع، حضور عملیاتی ناتو آنقدر بزرگ شده بود که مسئولیت راه حل سیاسی در افغانستان تا حد زیادی بر عهده ناتو بود، اما متحدان از این ماموریت خودداری کردند. به دنبال تئوری دولت‌سازی، ناتو تعهداتی را همتراز سایر سازمان‌های بین‌المللی از جمله ارگان‌های مرکزی سازمان ملل متحد، همه آژانس‌های سازمان ملل متحد و آژانس‌های کمک و توسعه ملی به عهده گرفت که پیش از این نمی‌توانست به آنها عمل کند."
افغان ها ابتدا به امریکا اعتماد کردند، سپس از آن متنفر شدند.
از سوی دیگر محمد نعیم غیور، رئیس سابق اداره اطلاعات پولیس هرات در دولت قبلی و کارشناس نظامی و امنیتی، می‌گوید: "دنیا شاهد است که ناتو در راس ایالات متحده آمریکا در افغانستان شکست خوردند. که بار ها بسیاری از مقامات، تحلیل گران و رسانه های غربی به این حقیقت تلخ تاریخ معاصر شان اعتراف کرده اند."
وی خاطرنشان کرد: چنانچه اعترافات جان سوپکو بازرس ویژه ی ایالات متحده امریکا در امور افغانستان " سیگار " از خطا های فراوان امریکا در حین حضور نظامی ناتو و شکست شان در افغانستان جالب و شنیدنی است. که اخیرا صورت گرفته.
این کارشناس نظامی در ادامه افزود: " فساد و غلطی های فراوان در کمکها و عملکرد ناتو، عدم شناخت دقیق شان از افغانستان و اعتماد ناتو به افراد فاسد، نا آگاه و ناتوان حکومتی در راس دو ریس جمهور معاونین و اکثریت قاطع کابینه و مسئولین ارشد حکومت و ترجمان های نابلدی که با خود آورده بودند."
آقای غیور بر این باور است که "عناصر مفسد و ناتوان دولتی و اینجیو های فاسد ضربه ی سختی به اعتبار و هزینه های کشور های عضو ناتو در افغانستان وارد کردند فیصدی بلند کمکها دزدی شد و به مردم اکثرا فقیر افغانستان نرسید و مردم از حکومت، آمریکا و ناتو ابراز نفرت کردند. در اوایل 90% مردم به امریکا ، ناتو و حکومت جدید امیدوار بودند."
محمد نعیم غیور در جمع‌بندی گفت: "دو رویی پاکستان بخصوص آی اس آی سرویس استخبارات نظامی پاکستان در همکاری به مبارزه علیه تروریسم و بالعکس تلاش در جهت رشد تروریسم و تامین ارتباط پاکستان با روسیه، ایران و چین در حمایت از گروه تروریستی طالبان و فساد، عدم لیاقت، ناتوانی، تقلب در انتخابات‌های گوناگون در حکومت افغانستان که تحت حمایت ایالات متحده آمریکا و ناتو قرار داشت از عوامل شکست سیاست ناتو در افغانستان بود."
آقای غیور: بعد از سقوط هم عملکرد از انتقال تا تمام مسائل به طور غلط روان است، با این روش آمریکا و ناتو قطعا در منطقه موفق نخواهند شد.
یک مقام وزارت داخله دولت موقت طالبان که خواست نامش فاش نشود، به اسپوتنیک گفت که "حضور ناتو و ایالات متحده در افغانستان به این واقعیت منجر شد که همه میهن پرستان در این کشور به سادگی ناپدید شدند و ناتو از دسته های خاصی از کارمندان حمایت کرد."
ورود ناتو به افغانستان در 20 سال پیش کمکی نکرد. آنها فقط از معدن های افغانستان به نفع کشورهای خود بهره برداری کردند و 20 سال صرفاً ارتش جمهوری را با سلاح های بی کیفیت مسلح کردند.
به گفته وی، در طول سال ها، سیاست ناتو به این واقعیت منجر شده است که شهروندان میهن پرست ناپدید شده اند: روزی فرا رسید که حتی یک وطن‌پرست در کل جمهوری وجود نخواهد داشت، همه به فکر جیب، زنا، شراب و سایر کارهای بد بودند.
* "طالبان" - این سازمان تحت تحریم های بین المللی سازمان ملل است.
** القاعده یک سازمان تروریستی است که در روسیه ممنوع شده است.