به گزارش اسپوتنیک به نقل از خبر آنلاین، عبدالرضا فرجی‌راد سفیر پیشین ایران در ناروی گفته است، که تهران در دادن امتیاز به گروه طالبان شتاب کرد و نباید سفارت افغانستان در تهران به این گروه داده می‌شد.
عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلتیک دانشگاه و سفیر پیشین ایران در ناروی درباره ای واکنش تند تهران در برابر با امتناع گروه طالبان از پرداخت حقابه هیرمند گفت: "به نظر من چه دولت کنونی و چه دولت‌های پیشین خیلی تلاش کردند دولت اشرف غنی و کرزی را راضی کنند تا به سیستان آب بدهد. آنها خیلی مقاومت می‌کردند و بعضا حرف های اشتباهی هم میزدند. طالبان که بر سر کار آمد قول داد که حقابه ایران داده شود. اما متاسفانه همان سیاست‌های دولت پیشین از سوی آنها هم دنبال شد. نه تنها همان سیاست‌ها بلکه به دروغ هم متوسل شده اند و می‌گویند آبی پشت سد وجود ندارد. در حالیکه عکس های ماهواره ای نشان میدهد که مسیر آب را کج کرده اند که وارد شوره زار شود و به ایران نرسد".
او در ادامه گفت: وزیرخارجه و رئیس جمهور ایران مواضعی گرفته اند که به نظر من لازم بود که در برابر گروه طالبان چنین موضعی گرفته شود. ایران خیلی به این گروه از زمانی که به قدرت رسیدند کمک کرد و خیلی از مسائلی هم که در مناطق مرزی به وجود امد از سوی طرف ایرانی با بردباری تحمل شد. ایران سعی کرد روابط با طالبان تیره نشود. اما متاسفانه آنها ظرفیت همکاری با ایران را ندارند و درکی از همسایگی و همسایگی خوب را ندارند. به اعتقاد من با توجه به اینکه سیستان منطقه مهمی است و آب برای مردم آنجا بسیار حیاتی است باید گفتگوهای جدی با طالبان صورت بگیرد. به ویژه عکس‌العمل های بسیار زننده ای که برخی از مقام های گروه طالبان مانند جنرال مبین و معاون وزیر خارجه آنها در مقابل صحبت های طرف ایرانی داشته‌اند، مورد قبول نیست.
او توضیح داد: درست است که ما باید سعی کنیم که تنشی در همسایگی خود نداشته باشیم. اما اگر همین روند ادامه پیدا کند و تهدیدهایی که طالبان انجام میدهد ادامه داشته باشد و نسبت به حق و حقوق ایران در رابطه با مساله آب صرف نظر شود مطمئن باشید که این گروه در آینده مسائل ایران را رها نخواهد کرد و مشکلاتی در نقطه صفر مرزی به وجود خواهد آورد. همین حالا هم موارد متعددی مشکل به وجود آورده اند و آنها باید متوجه شوند که ایران قطعا اقداماتی خواهد کرد. این اقدامات البته هزینه‌هایی دارد اما ما باید آن را بپردازیم و نگذاریم که طالبان هر کاری که می‌خواهد در قبال ایران انجام دهد.
تاکیدی که رئیس جمهور و وزیر خارجه ایران بر مساله آب هیرمند داشته اند اگر با عکس العمل منفی طالبان رو به رو شود و اقدامی صورت نگیرد، طبیعتا آنها جری تر خواهند شد و مشکلات بیشتری را برای ایران به وجود خواهند آورد.
فرجی راد درباره ای سمت و سوی پیوندهای تهران و کابل با توجه به شرایط جدید تاکید کرد: ما یک مقداری در زمینه پذیرفتن طالبان شتاب کردیم. ما می‌گفتیم که این طالبان همان طالبان است و هیچ فرقی نکرده و همان کسانی هستند که دیپلمات های ایرانی را در کنسولگری ایران در مزارشریف به شهادت رساندند. الان هم حرکاتی که انجام می‌دهند و پاسخی که به مقامات ما می دهند به همان شیوه است. در داخل کشورشان هم ظلمی که به زنان و شیعیان می‌کنند، این که ۳۷ حکم سنگسار صادر کرده اند و... نشان میدهد که اینها همان آدم ها هستند و فقط زندگی بهتری دارند و موبایل دست گرفته اند. ما در دادن امتیاز به این گروه عجله کردیم و نباید فعلا سفارت خانه افغانستان به آنها داده می‌شد. رفتار آنها نشان می دهد هر چقدر امتیاز بیشتری به عنوان همسایه می‌گیرند به جای اینکه روابط بهتری برقرار کنند، جری تر می‌شوند و عکس العمل تند نشان می دهند. ما در این چند روز این رفتار را به خوبی شاهد بودیم. من معتقدم که با طالبان باید به صورت جدی وارد گفتگو شد. همچنین باید با همسایگان افغانستان هم به صورت جدی گفتگو کرد. بعضی از آنها مانند پاکستان و تاجیکستان مشکلاتی با طالب ها دارند و کابل باید بداند که ایران در گرفتن حق خود و دفاع از منافع خود جدی است و این حرکتی که آب اضافه را در شوره زار بریزی و به مردم سیستان ندهی را قبول نمی کند. من معتقدم ایران باید با سازمان ملل هم گفتگو کرده و مساله را از نظر حقوقی هم بررسی کند. اگر ما به موقع اقدام نکنیم ممکن است در آینده مجبور شویم هزینه‌های بیشتری را بدهیم.
در همین حال، سید مسعود استاد پیشین دانشکده اقتصاد دانشگاه کابل در برگه رخنامه اش درباره ای تاریخ کشمکش حقابه ایران از رودخانه های افغانستان چنین نوشته است:
مسئله آب و حقابه ميان ايران و افغانستان
- مقدار آب: ٧٥ میليارد مترمكعب آب هاي زير زميني و سر زميني
آب هاي جاري ( از ٢٧- ٣٥ مليارد متر مكعب) تازه ترين رقم
ايران يكبار ديگر مسله حقابه را با افغانستان مطرح كرد در ابن مورد بايد:
١- چه بايد كرد:
١- ١ سياست نفي در نفي را در پيش گرفت ، اين بدين معني است آنچه را كه ايران نمي پذيرد براي ما نيز غير قابل و پرسش بر انگيز است و قابل قبول نيست
١ - ٢ حقابه از ديد ايران درست است و بايد مطابق معاهده هيرمند انجام شود ؛ ولي از ديد ما ظالمانه است و بايد مذاكرات جديد روي آن صورت گيرد، تعين حقابه جديد در كار است
٢- چرا چنين شد؟
٢-١حقابه پيشنهادي افغانستان براي ايران در همان زمان ١٦ مترمكعب آب در في ثانيه بود ولي ايراني قبول نكردند و ٢٢ مترمكعب را در في ثانيه تقاضا كردند كه محمد ظاهرشاه ٤ مترمكعب ديگر را نيز بر اساس دوستي و حسن هجمواري به ايران داد( از كيسه خليفه بخشيد)و به اين اساس ٢٦ مترمكعب بدون در نظر داشت تغيرات احتمالي حجم آب با طرف ايران مطابق قرار داد ممانعت نكند و در حقيقت حق ايران است
٢-٢ در پهلوي آن ايران و افغانستان تعهد كردند كه در صورت استفاده بيشتر آب از جانب ايران ، طرف ايراني مطابق قيمت بين المللي آب در اينگونه موارد مكلف به پرداخت قيمت في مترمكعب آب (از ٥٠ سنت تا ٢ دالر ) مطابق موافقه دو جانبه به افغانستان أست.
٢- ٣صدراعظم / نخست وزير ايران امير عباس هويدا ( ايشان بعد از انقلاب اعدام شدند)كابل آمد و معاهده را با صدراعظم/ نخست وزير افغانستان موسي شفيق به امضا رسانيد ( ٢٢ حوت ١٣٥١ خورشيدي ) در حاليكه همه كار هاي مقدماتي اين حقابه را نوراحمد اعتمادي انجام داده بود ولي با واگذاري ٢٦ متر مكعب موافق نبود و از اينرو بعد از سفر اروپا و ايران استعفا داد.
٢- ٤ در هنگام موافقتنامه بايد دو سند به امضا مي رسيد
١ - حقابه توافق شده ميان شاه ايران و شاه افغانستان
٢- امضا سند قيمت گذاري استفاده بيشتر از جانب ايران كه از ٥٠ سنت تا دو دالر تعين مي شد
٢- ٥ ايراني سند اولي حقابه را كه كاملا به نفع ايران بود امضا و از امضا سند دوم هيچ ياد آوري نكردند و طرف افغانستان نيز نمي دانم به كدامين سبب خاموش ماند.
٢- ٦ ايراني ها باور داشتند كه افغانستان ظرفيت و صلاحيت مديريت آب خود را ندارد و امضا سند دوم بيهوده و به ضرر ايران است.
٢- ٧ از این به بعد ايراني ها افزون بر ٢٦ مترمكعب مطابق معاهده را بدست مي آوردند بلكه نسبت عدم قدرت استفاده از آب هيرمند توسط افغانستان همه آب هاي اضافي را رايگان تصاحب مي كردند و مي كنند.
٢- ٨ افغانستان تنها روي درياي هيرمند بند برق كجكي را با كمك امريكا ساخت و بند كمال خان در دوران جمهوريت ساخته شد كه مورد انتقاد شديد دوستان ايراني قرار گرفت.
٣-حالا پيشنهاد به ايران:
١- ٣ تنها در ٤٠ سال پسین نسبت شورش ها و نا امني هاي افغانستان طرف ايران همه آب هاي جاري هيرمند را منفي ذخيره هيرمند ( يك فيصدي معين كه از بند بيرون مي آيد) استفاده نموده اند كه ده ها مرتبه بيشتر حتا از قرار داد شرمگين هيرمند است. قيمت اين آب استفاده شده در طول همين زمان بالاتر از حقابه كه بالاتر از ١٠٠ مليارد دالر مي شود مكلفيت پرداخت طرف ايران به افغانستان است.
٣- ٢ آب هيرمند به تناسب روز قرار داد ١٢ مرتبه كاهش يافته ولي استفاده ايران ها مطابق معاهده ننگين هيرمند كه در همان زمان نيز طالمانه بود، استفاده مي شود.
٣- ٣ نظر به همين معاهده ننگين در هر چند سال به درخواست يكي از دو كشور مي تواند روي معاهده بحث نمود، چون در طول چهل جنگ دولت هاي افغانستان مصروف جنگ هاي كه اكثرا از جانب همسايه ها سازماندهي مي شد و مي شود ، نتوانست حتا يكبار هم روي تجديد نظر حقابه نشست برگزار كند و ايران با خاطر آرام در نوشيدن آب ايران مصروف بود و يكبار هم چنين ادعا هاي را انجام نداد.
٣- ٤ ايراني ها در نوشيدن طالمانه آب هاي هيرمند و هريرود، پاكستان در نوشيده آب هاي كابل و لوگر و پنجشير و كنر و ، ازبيكستان و تركمنستان به نوشيدن حقابه ما از آمو نسبت غفلت دولت هاي ما مصروف اند.
٣- ٥ ما مصروف كشتن يكديگريم و همسايه ها مصروف دزديدن ارزش هاي ما چه بيخبر دولت هاي و چه مظلوم ملت.
٦- اصل گپ و آخر گپ:
٦- ١ نزدیک به ده سال آينده جنگ آب در منطقه در مي گيرد، افغانستان سر آب است و تغذيه كننده بخش هاي از كشور هاي همسايه ، ما حتما درگير مي شويم.
٢- براي جلوگيري از هرگونه خطر بايد آب ها را مديريت كنيد.
٣- ٤١ بند آب كافيست كه از آمو تا پكتيا را زير آب گيرد و انقلاب سبز را بر پا دارد
٣- زمان كوتاه در پيش داريم دير جنبيدن آغاز جنگ دوباره است.
یادآوری می کنیم، که روز پنجشنبه گذشته که ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در سیستان و بلوچستان اظهاراتی نسبتا تندی در پیوند با حقابه هلمند مطرح کرد، تنش لفظی بین گروه طالبان و دولت ایران بالا گرفته است.
برخی مقام‌های ایرانی گفتند، که باید اشتباه واگذاری سفارت افغانستان به طالبان تصحیح شود و این سفارت از طالبان پس گرفته شود.