نیروهای طالبان طی دو هفته گذشته به پیشروی‌های چشمگیری در افغانستان دست یافتند و تقریباً تمام افغانستان را از کنترل نیروهای امنیتی دفاعی ملی افغانستان خارج کردند. سقوط پی در پی مراکز ولایات افغانستان به دست طالبان، نه با استفاده از سلاح‌های سنگین، جنگنده‌ها و بالگردها، بلکه با استفاده از سلاح‌های سبک انفرادی، بار دیگر جهان را متحیر کرد.
محمد اشرف غنی، با حمدالله محب، مشاور شورای امنیت و فضل محمد فضلی، رئیس پر قدرت "ارگان‌های محل" به طور مخفی روز یکشنبه، 24 اسد زمانی که نیروهای طالبان به دروازه‌های کابل رسیده بودند، فرار کردند.
امرالله صالح، معاون نخست اشرف غنی که دو روز بعد از سقوط کابل به دست طالبان خود را رئیس جمهور موقت خواند، فهرستی از دلایل سلطه نهایی طالبان را ذکر کرده و از جمله به تحمل فعالیت‌های این گروه از سوی آمریکا و متحدانش و مشروعیت‌بخشی به آن از طربق مذاکرات دوحه اشاره داشت.
معاون اشرف غنی، رئیس جمهور فراری افغانستان افزوده است که مذاکرات بین افغان‌ها در دوحه همچنین به مشروعیت‌بخشی به طالبان که به تعهداتش پایبند نبوده و کل جامعه بین‌الملل را فریفته است، کمک کرد.
از جمله دیگر دلایلی که آقای صالح به عنوان عامل سقوط دولت افغانستان بیان کرد، می‌توان به "فشار مداوم و اخاذی آمریکا از کابل با تهدید به قطع کمک مالی و پایان حضور نظامی در صورت آزاد نشدن زندانیان مطابق توافق آمریکا-طالبان و ضعف خود دولت کابل که از اوضاع مطلع نبود و همه چیز را بدیهی فرض می‌کرد" اشاره کرد.
صالح گفت، بسیار واضح است که طالبان هرگز تحت فشار نبود. آنها از پاکستان به عنوان پایگاه پشتیبانی خود استفاده کردند. نه پناهگاه. بلکه کل پاکستان در خدمت طالبان بود. ایالات متحده تلاش کرد تا پاکستان را به همکاری ترغیب کند. هرچه آنها پول بیشتری پرداختند، پاکستانی‌ها ترغیب شدند تا خدمات و کمک‌های بیشتری به طالبان ارائه دهند، بنابراین مسئله این دولت هسته‌ای که از تروریسم و شبه‌نظامی‌گری علیه متحدان غربی در افغانستان حمایت می‌کند، هرگز مورد رسیدگی قرار نگرفت.
- آیا در واقع چنین بود؟
ظل محمد زلمی نوری؛ نماینده پنجشیر در مجلس در صحبت با اسپوتنیک، در خصوص اینکه آیا در طی مذاکرات دوحه واقعا چنین فشار وارد شده ، وهمچنین در خصوص این موضوع که آیا واشنگتن واقعا در تلاش مشروعیت بخشیدن به طالبان بوده است یا خیر؟ می‌گوید، بر اساس معلوماتی که ما داریم، بلی جای شک نیست که دستاورد های نظامی امروز طالبان نتیجه ملاقات های است که در دوحه انجام شد.
« شمار زیادی ازهیئت های مذاکره کننده و طرف های مقابل در مذاکرات دوحه، به اظهارات طالبان باورمندی بیشتر داشتند و گروه طالبان نیز طوری که معلوم است در ملاقات های دوحه به جز مصروف ساختن سیاسیون و فریب دولت افغانستان، اصلا برنامه‌ی دیگری نداشتند. درنهایت این گروه توانست از راه نظامی اهداف خود را بدست بیاورند».
آقای نوری در خصوص اظهارات امرالله صالح در مورد دلیل سقوط نظام می‌گوید که چنین نیست و می‌افزاید: ناتوانی و ضعف خود حکومت و مقام های حکومتی باعث سقوط نظام شد.
«حکومت نباید [برف بام خود را بالای بام دیگران بیاندازد] . ضعف و ناتوانی در وجود رهبری حکومت به ویژه آقای غنی که امروز برای همه مردم افغانستان هم ثابت شد که وی یک خائنی بیش نبود، باعث شد که نظام سقوط کند. امرالله صالح که نقش سخنگوی اشرف غنی را داشت، آقای فضلی و سایر نزدیکان او شریک جرمی غنی بودند که از داخل حکومت توانستند نظام را متلاشی و با سقوط مواجه کنند و خود شان با دزدی دارایی های ملت و سرقت پول هنگفت توانستند فرار کنند».
نماینده مجلس می‌گوید متاسفانه همه این افراد امروز نزد مردم شرمسار هستند و حتا شایعاتی وجود دارد که هنگام فرار بر سر تقسیم پول های غارت شده حتا میان خود شان اختلافاتی نیز ایجاد شده بود که معاون اول اشرف غنی از آن مطلع هم نبود.او می افزاید:
«من اظهارات آقای صالح که گفته فشار آمریکا و مشروعیت بخشیدن به طالبان باعث سقوط دولت شد را به شدت رد می‌کنم. ضعف و تعصبات دولت غنی باعث از هم پاشیدن نظام شد».
آقای نوری در مورد مذاکرات هئیت های طالبان و احمد مسعود، فرمانده نیروهای مقاومت می‌گوید، به همه روشن است که جنگ راه حل نیست.
«نمایندگان طالبان به پنجشیر آمده نه برعکس. مذاکرات ادامه دارد و اگر خواست نیرو های مقاومت یعنی ایجاد حکومت همه شمول که خواست ملت افغانستان است، پذیرفته نشود من باورمند هستم که جنگ صورت خواهد گرفت اما در هر حالت ما امیدواریم که طرف ها از طریق گفتگو به یک راه حل مسالمت آمیز دست یابند که این به نفع مردم است».
گفتنی است که از زمان سقوط دولت در افغانستان و فرار رئیس جمهور غنی نظرات متعددی درباره علل سقوط سریع دولت از سوی کارشناسان و تحلیلگران مطرح می‌شود برخی از کارشناسان نظامی و سیاسی معتقدند که در پشت صحنه زد و بندهایی بین طالبان و برخی گروه‌های درون حکومت بوده است و برخی نیز بر این باورند که فساد حاکم بر دولت افغانستان و نفوذ آمریکا در درون این نظام موجبات نارضایتی مردم و سقوط دولت را هموار کرد. طبق برآوردهای دولتهای غربی و ژنرال‌های آمریکایی که بنیانگذاران ارتش افغانستان در سالهای اولیه قرن بیستم بودند، این نیروها بدون کمک خارجی در بهترین حالت تا شش ماه و در بدترین حالت تا سه ماه می‌توانستند مقا ومت کنند.