سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اخیرا در یک ویدئوکنفرانس خبری با حضور خبرنگاران و اصحاب رسانه که در خصوص مسائل جاری افغانستان برگزار شده بود گفت: جمهوری اسلامی ایران آخرین تحولات و رویدادهای افغانستان را از نزدیک رصد می‌کند و با همه طرف ها و جریانات سیاسی در افغانستان در تماس مداوم و مستمر است.
وی افزود: امیدواریم مردم، جریانات و گروه‌های مختلف نیز از فرصت خروج نیروهای آمریکایی، جهت تشکیل دولت شفاف، مسئول و پاسخگو که بازتاب دهنده ترکیب جمعیتی و قومی افغانستان باشد و دارای روابط دوستانه، جهت ساختن افغانستان آباد و شکوفا نهایت استفاده را ببرد.
خطیب‌زاده ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران ضمن دعوت از همه طرف‌ها به کاهش خشونت و خویشتنداری، برقراری صلح و ثبات در افغانستان را آمال مشترک مردم افغانستان و کشورهای منطقه می‌داند.
دکترپیرمحمد ملازهی کارشناس ارشد مسائل افغانستان و تحلیلگر سیاست خارجی ایران درخصوص چگونگی توازن احتمالی قدرت در دولت آینده "طالبان" در صحبت با اسپوتنیک می‌گوید: طالبان از زمان حضور خود تا کنون دائم دو ظرفیت از خود نشان داده اند، که نخست، ظرفیت ایدیولوژیک این گروه است که از3 جریان فکری ناشی می‌گردد. این 3 جریان فکری شامل جریان فکری دیوبندی شبه قاره‌ای، جریان فکری سلفی خاور میانه‌ای و جریان فکری سنت ها و ارزش های قومی این گروه است که بیشتربه "پشتونوالی" شهرت دارد.
«باید گفت که در نگاه ایدیولوژیک طالبان، نشانه های از انحصار طلبی و تسلط قدرت را می‌توان یافت . که این انحصار طلبی هم در دید ایدیولوژیک و هم در دید قومی "پشتون ها" مشاهده می‌شود. ما شاهد هستیم که در 300 سال گذشته به جزء یکی دو مورد کوتاه، "یکی حکومت 9 ماهه حبیب الله کلکانی و دوم، دو سال حکومت "برهان الدین ربانی" باقی تمام این مدت را پشتون ها در رأس قدرت بوده اند».
نظام های متفاوت در افغانستان روی کار بوده که از سلطنت های شاهی گرفته تا جمهوری ناسیونالیستی داوود خان، نظام مارکسیستی تحت حمایت اتحاد جماهیر شوری سوسیالیستی سابق، نظام جمهوری اسلامی آقای ربانی، نظام طالبانی و نظام جمهوری اسلامی دموکرات ها به رهبری اشرف غنی که همین اواخر توسط طالبان سقوط داده شد.
«علاوه براین، طالبان ظرفیت سیاسی نیز دارند که بیشتر مورد توجه قرا گرفته است. اکنون طالبان واقع بینانه تر از گذشته عمل می‌کنند. این گروه خواستار تقسیم قدرت در افغانستان بوده و حاضر به دادن پاسخ سیاسی به مسایل امور هستند.اگر طالبان آماده باشند به توصیه ایران عمل نموده و تمام گروه های قومی و مذهبی را شامل قدرت کنند و یک قدرت متوازن میان طالبان و بقیه جریان های سیاسی، قومی و فکر ایجاد شود، در آنصورت می‌توان امیدوار بود که ظرفیت سیاسی طالبان بر سایر ظرفیت های این گروه مسلط واقع شده، در غیر آن اگر طالبان بیشتر روی ظرفیت ایدیولوژیک خود تکیه بکنند، درین صورت آنها به دنبال انحصار قدرت خواهند بود که این امر به نوبه خود خطر جنگ داخلی را در قبال داشته و با در نظرداشت شرایط موجود در افغانستان، این جنگ به درگیری های نیابتی کشور های منطقه و حتا کشورهای بزرگ دنیا مبدل خواهد شد که پیامد های مخربی به دنبال خواهد داشت».
دکتر ملازهی می گوید، اینکه طالبان بیشتر روی کدام ظرفیت های خود متمرکز خواهند شد تا هنوز مشخص نیست.
«اگر طالبان به توصیه های ایران عمل نموده و بتوانند یک دولت متوازن همه شمول را ایجاد کنند می توان امیدوار بود که افغانستان ازاین بحران عبور خواهد کرد و یک نظام باثبات در افغانستان روی‌کار خواهد شد».
در مورد ایجاد شورای 12 نفری طالبان برای اداره افغانستان که گفته می شود حامد کرزی، رئیس جمهور سابق، عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی و حنیف اتمر، وزیر امور خارجه دولت اشرف غنی نیز شامل خواهند بود، می‌گوید که این شورا در واقع نقش شورای علما را خواهد داشت.
« در دوره قبلی نیز طالبان شورای مشابه را ایجاد نموده بودند که به نام شورای فتوا نامیده میشد و در تشکیل آن علمای دینی شامل بود که در مشورت با هم راه حل های شرعی را برای حل مسایل پیشنهاد می‌کردند».
اگر شورای کنونی در قالب شورای قبلی ایجاد شود، پس در تشکیل آن علمای مورد اعتماد طالبان شامل خواهند که آنها در مشورت با هم تمام تصامیم طالبان را توجیه شرعی خواهند داد.»
«به نظر من درتشکیل این شورا از بقیه جریانات کار گرفته نخواهد شد. ظاهرا طالبان قصد دارند در این شورا موضع گیری خود در رابطه به مسایل روز رامشخص کنند. شمولیت حامد کرزی، عبدالله عبدالله و حنیف اتمر در ترکیب این شورا، علیرغم این واقعیت که آنها از جمله سران حکومت قبلی اند اما اکنون اعتبار گذشته را میان مردم به خصوص نسل جوان افغانستان نخواهند داشت. هرچند این افراد می‌توانند بخش خارج از طالبان را در جامعه نمایندگی کنند، اما با وجود داشتن جایگاه قبلی در حکومت های گذشته، حضور آنها در شورای جدید رنگ معامله را داشته که این معامله نیز پایدار نخواهد بود و اکنون آنها جایگاه خود در میان مردم افغانستان را از دست داده اند. این ها دیگر صلاحیت تصمیم گیری را نخواهند داشت. آنها قادر به دفاع منافع ملی و ایستادگی در برابرطالبان نیستند و نمی توانند نقش تعین کننده در جهت گیری طالبان را بازی کنند».
کارشناس ارشد مسایل افغانستان می‌گوید که او به تشکیل همچو شورا خوشبین نیست.
«این شورا قادر نخواهد بود که جایگزین شورای ملی شود، جایی که در آن اشخاص و جریانات مختلف دیدگاه ها و نظریات شان را در مورد مسایل مختلف شریک نموده و راه حل های را بر اساس واقعیت های روز پیشنهاد نموده و قوانینی را تصویب کنند».
گفتنی است با گذشت ده روز از تصرف کابل توسط طالبان، سران این گروه برای تشکیل "حکومت اسلامی همه شمول" آنچه که این گروه وعده داده بود، سرگرم مشوره با اعضای طالبان و رقبای پیشین شان می‌باشند.
طالبان پس از اعلان عفو عمومی برای مسوولين حکومت پیشین افغانستان به مشوره‌های سیاسی پرداخته اند. ملا عبدالغنی برادر، معاون این گروه از قندهار وارد کابل شده که روند ساختن حکومت آینده را نظارت کند.