نتیجه 20 سال حضور نظامی آمریکا و متحدانش، چیزی جز افزایش ناآرامی و خشونت نبوده و در این میان امضای توافق صلح با طالبان، گروه‌های مختلف در افغانستان را در شرایطی جدیدی قرار داد.
توافق میان طالبان و ایالات متحده آمریکا سال گذشته و پس از 18 دور مذاکره میان دو طرف امضاء شد. زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه دولت ترامپ رهبری تیم مذاکرکننده ایالات متحده را بر عهده داشت.
براساس توافق سال گذشته، طالبان و ایالات متحده موظف به توقف حملات علیه یکدیگر شدند. واشنگتن تعهد کرد که در یک روند تدریجی، نیروهای خود را تا ماه می سال 2021، یعنی دو ماه دیگر، از افغانستان خارج کند. طالبان هم متعهد به قطع همکاری با گروه‌های تروریستی ازجمله القاعده شده و تعهد داد تا از شدت حملات خود بکاهد و مذاکرات صلح با دولت افغانستان را به پیش برد.
در حالی که در نخستین ماه‌های پس از این توافق و به‌ویژه پس از آزادی زندانیان دو طرف به نظر می‌رسید مذاکرات با جدیت به پیش می‌رود، افزایش حملات طالبان علیه اهداف دولتی و غیرنظامی با واکنش نظامی ایالات متحده روبه‌رو شد. مذاکرات صلح به کندی پیش رفت و هر سه طرف، دیگری را به عهدشکنی متهم کردند.
گروه طالبان در نخستین سالگرد امضاء توافق صلح، با ابراز امیدواری به ادامه مذاکرات به نیروهای آمریکایی هشدار داد که هم‌اکنون به موشک و پهپاد مجهز است و «اگر جنگ از سر گرفته شود، امریکا آرزوی برگشت به گذشته را خواهد کرد.»
نهاد های حکومت افغانستان با انتقاد شدید از طالبان، توافق صلح را عملا بی‌فایده توصیف کرده اند.
جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده زلمی خلیلزاد را در مقامش ابقا کرد. با این حال واشنگتن می‌گوید امکان بازنگری توافق صلح سال گذشته دولت پیشین آمریکا با طالبان را بررسی می‌کند.
- چه عواملی باعث شده‌اند تا این توافق ناکام باشد؟
- دلیل افزایش خشونت‌ها در افغانستان در یک سال گذشته یعنی بعد از توافق به اصطلاح صلح میان طالبان و آمریکا چه بود؟
- آیا طرفین به مفاد توافق نامه عمل نمودند؟
محمد حسن جعفری دبیر کل حزب رفاه ملی افغانستان در یک صحبت ویژه به اسپوتنیک افغانستان در زمینه اظهار داشت، اینجا صحبت برسر صداقت طرف های مذاکره کننده مطرح است. اگر مذاکره کنندگان با درنظرداشت منافع اکثریت "مردم افغانستان" کار کنند، قطعا مسأله افغانستان حل می‌گردد. ما کدام مشکل حادی نداریم. امروز تنش و اختلافات نمی‌تواند مشکل افغانستان را حل کند. بعضی کشور های خارجی از جمله پاکستان و کشور های عربی دست به ارزش افزایی برای طالبان می‌زنند. این کشور ها نباید دخالت کنند، آنها باید شرایط را طوری فراهم کنند که مردم افغانستان خود تصمیم گیرنده باشند.
«ما در افغانستان به کشور های همسایه و کشور های ذینفع احترام می‌گذاریم، اما کشورهای خارجی نباید در خصوص طالبان دست به ارزش افزایی بزنند. آنها باید بدانند که شرایط اکنون نگران کننده است. مردم افغانستان هر روز قربانی می‌شوند. طالبان اگر خواستار حضور در قدرت است باید وارد پروسه صلح شود. مردم افغانستان صلحی را که در نتیجه دخالت کشورهای خارجی از جمله چند کشور عربی به دست بیاید نمی‌پذیرند».
کارشناس با اشاره به اینکه بارها به دولت افغانستان و به شخص رئیس جمهور پیشنهاد داده اند که دولت و طالبان اولتر از همه آتش بس کنند و تلاش شان این بوده که در راستای صلح گام برداشته شود، زیرا آتش بس یگانه مولفه صلح است، افزود:
«برگزاری نشست ها در دوحه تا کنون کدام ثمره نداشته و نخواهد داشت. ما از کشور های دوست، از جمله روسیه، هند، ایران و دیگر کشور های همسایه تقاضا می‌کنیم تا تلاش شان را برای آوردن صلحی که ممثل اراده مردم افغانستان باشد به خرج دهند، تا باشد که یک صلح سرتاسری، فارغ از جنگ و خونریزی در کشور حکمفرما شود».
دبیرکل حزب رفاه ملی افغانستان در مورد تصمیم دولت بایدن برای بازنگری توافق صلح آمریکا با طالبان و تأثیر آن بر تحولات در افغانستان نیز تبصره نموده، گفت: هنوز مشخص نیست که محورهای بازنگری دولت بایدن چه خواهد بود، اما بازنگری قطعا در اوضاع افغانستان تأثیر گذار خواهد بود.
«پیشتر رئیس جمهور پیشین آمریکا آقای ترامپ مستقیما در امور داخلی افغانستان مداخله می‌کرد. در زمان ریاست جمهوری ترامپ مردم افغانستان در هیچ زمینه‌ای نمی توانستند برای خود تصمیم‌گیری کنند. ما امیدواریم اکنون رئیس جمهور جو بایدن، که معدلتر از رئیس جمهور قبلی به نظر میرسد در این مورد بازنگری کرده و آن را تغییر دهد. مردم افغانستان از این امر استقبال خواهند کرد. مردم از جنگ خسته شده اند. امیدواریم که کشورهای خارجی نیز در سیاست خود تجدید نظر کرده و بر اساس خواست و منافع مردم افغانستان تصمیم‌گیری کنند».
کارشناس در مورد برگزاری نشست قریب الوقوع مسکو گفت: امیدواریم نشست فرمت مسکو یک نشست کاملتر باشد و علاوه بر نمایندگان طرفین درگیر، نماینده های جریان های مستقل افغانستان نیز در آن حد اقل به عنوان ناظر شانس حضور را داشته باشند.
از سوی هم خانم ناجیه انوری، سخنگوی وزارت دولت در امور صلح می‌گوید: ما در مورد کامیابی و ناکامی توافقنامه قضاوت نمی‌کنیم. امر مهم این است که تروریزم یک پدیده خطرناک برای تمام جهان است و همه کشورهای جهان در مورد چگونگی مهارکردن آن باید مسوولانه فکر کرده و به همین دلیل گام‌های خویش را با احتیاط تمام بر‌دارند.
«صلح از طریق انجام مذاکرات و گفتگو به دست می‌آید نه از طریق تشدید جنگ. داشتن اراده قوی برای تأمین صلح پایدار، می‌تواند فضای قابل اعتماد را برای مذاکرات ایجاد کند و یکی از عوامل تاثیرگذار روی ایجاد این فضا، توقف جنگ و جلوگیری از ریخته شدن خون مردم بیگناه است. تشدید جنگ و خشونت‌ها بیش از همه، مردم افغانستان را متضرر ساخته و آنها را به روند صلح بی‌باور و ناامید می‌سازد. بناً آتش‌بس و توقف خشونت‌ها، یک گام مهم و یک امر اسلامی در راستای تأمین صلح پایدار و سرتاسری در افغانستان می‌باشد. صلح حکم قرآن است و جمهوری اسلامی افغانستان با داشتن یک نظام اسلامی، خود را مکلف به اجرای حکم الهی می‌داند و در راستای عملی‌شدن احکام آن، از هیچ تلاشی دریغ نخواهد کرد».
در همین حال، عبدالولی نیازی، نماینده مردم بدخشان در مجلس نمایندگان افغانستان نیز نظر خود را در رابطه به یک سالگی توافق آمریکا و طالبان با اسپوتنیک در میان گذاشت.
به گفته آقای نیازی، زمانی که آمریکایی ها در دوحه مذاکرات با طالبان را بدون درنظرداشت حکومت افغانستان که طرف اصلی جنگ وطرف اصلی قضیه حاکمیت افغانستان بود، آغاز نمودند از همان ابتدا به معنای کنار زدن مردم افغانستان و پشت پازدن حکومت افغانستان بود و مشخص بود که امضای چنین توافقنامه نمی توانست صلح را در افغانستان بیاورد.
«بحث صلح افغانستان از همان ابتداء باید بر محور سه جانبه استوار می‌بود. بدین معنا که یک طرف مذاکره طالبان، طرف دوم حکومت افغانستان و جانب سوم کشور های خارجی در رأس آمریکا می‌بود. اما چنین نشد و نماینده آمریکا توافقنامه‌ای را که بعدا طرفین امضاء کننده حتا یک بند آن را عملی نکرد، امضاء نمودند.»
طالبان با امضای این تفاهم نامه به جای اینکه به طرف صلح برگردند، برعکس فکر کردند که این گروه آمریکا را شکست داد و اکنون باید دولت افغانستان را شکست دهند. آنها خشونت و کشتار را تشدید بخشیده و حملات خود را بیشتر نمودند. این همه دلایلی بود که توافقنامه آمریکا و طالبان را ناکام ساخت.
این عضو مجلس افزود که مسایل دیگری نیز موجود است که توافقنامه را ناکام ساخت. به عنوان مثال، طالبان میخواستند به وسیله خشونت و فشار بیشتر در میز مذاکرات، امتیاز بیشتری بگیرند.
«طالبان که به جز از تصاحب کامل به چیزی کمتر قناعت ندارند و در خوشبینانه‌ترین حالت حاضرند بخش کوچکی از قدرت را به دیگران واگذار کنند تا کنون حاضر نشده‌اند که از نوع نگاه شأن به سیاست، فرهنگ و جامعه کوتاه بیایند. آنان فقط امارت طالبانی می‌خواهند. اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان، نقطه مقابل خواست‌های طالبان است. او به سادگی حاضر به واگذاری قدرت نیست و میخواهد که دوره ریاست جمهوری خود را به اتمام برساند آقای غنی نیز صلحی را میخواهد که خودش در قدرت باشد و این ممکن نیست».
به باور وی، کار اساسی در پیش رو است و تا هنوز هیچ اقدامی عملی نشده. ما از صلح به مراتب فاصله داریم، با گذشت یک سال از مذاکرات دوحه آجندای مشخصی که مردم افغانستان را به صلح نزدیک‌تر کند تا هنوز موجود نیست و کار بالای آن صورت نگرفته.
«آجندای صلح شامل بحث تشکیل حکومت آینده، بحث آتش بس، ادغام طالبان در چرخه اقتصادی کشور و سایر موضوعات تا هنوز نامشخص است. پس صحبت در مورد صلح نیز قبل از وقت است. در روز های نخست امضای توافقنامه فقط بحث تسلیم گیری قدرت بود. فقط در روزهای اخیر شاهد نرمش و انعطاف بیشتر طالبان بوده‌ایم که به نظر من این نرمش در نتیجه فشارهای زیاد آمریکا بوده است».
گفتنی است، موضوع آمریکا و افغانستان صرف نظر از توافقی که در سال گذشته میان واشنگتن و طالبان به امضا رسید، چنان پیچیده و پر و پیچ خم است که آمریکا با وجود حضور 20 ساله نظامی در افغانستان و آزمودن راه‌های مختلف برای خروج از این باتلاق خود ساخته، هر روز بیشتر از روز قبل در آن فرو می‌رود.