- جناب آقای رئیس جمهور، من صمیمانه از شما برای این فرصت سپاسگزارم که در چنین شرایط سختی برای آذربایجان و برای همه جهان از شما سوالاتی می‌پرسم.
نتایج درگیری ها از ۲۷ سپتمبر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ بر اساس برآوردهای شما، ضرر طرفین چقدر است و آیا در این بین زندانیان زیادی وجود دارد؟
- در ۲۷ سپتمبر، آذربایجان مورد حمله دیگری از سوی نیروهای مسلح ارمنستان قرار گرفت، این اولین حمله در سه ماه گذشته نبود. چیزی مشابه، اما در مقیاس کوچکتر، در ماه جولای در مرز کشوری رخ داد، سپس این حمله دفع شد، سپس در ماه اگست، هنگامی که یک گروه خرابکار از طرف ارمنستان به منظور انجام حملات تروریستی علیه مردم غیرنظامی و علیه ارتش و رئیس این گروه اعزام شد بازداشت شد، گروه در حال ارائه شهادت است.
در پایان ماه سپتمبر، شهرک‌های ما نیز مورد حملات توپخانه‌ای قرار گرفتند و در همان ساعات اولیه هم در بین غیر نظامیان و هم در ارتش تلفات داشتیم. تا به امروز، ما ۴۳ کشته در میان جمعیت غیرنظامی داریم و بیش از ۲۰۰ زخمی، حدود دو هزار خانه در روستاها و شهرهای مجاور خط تماس یا به طور کامل تخریب شده یا آسیب دیده اند.
متأسفانه، پس از توافق در مورد پارامترهای آتش‌بس، از جمله بمباران وحشیانه شهر گنجه، که در نتیجه آن ۱۰ غیرنظامی کشته و حدود چهل نفر زخمی شدند، حملات توپخانه‌ای از ارمنستان ادامه دارد. در مورد تلفات در میدان جنگ، طبق داده‌های ما، تلفات طرف ارمنستان بسیار بیشتر از تلفات ما است. ما پس از مرحله داغ درگیری، خسارات خود را در میان نیروهای نظامی اعلام خواهیم کرد.
در مورد نتایج درگیری‌ها، که برای ارتش آذربایجان بسیار موفق هستند، ما توانستیم دیوار دفاعی عمیق دشمن را بشکنیم. در بعضی مناطق، حتی چهار خط دفاعی وجود داشت. البته زمین کوهستانی، دفاع را بسیار راحت‌تر از ضد حمله می‌کند.
تاکنون ده‌ها سکونت‌گاه از اشغال آزاد شده است، از جمله شهر جبرائیل و بیشتر روستاهای منطقه جبرائیل، اکثریت قریب به اتفاق روستاهای منطقه فضولی و روستای سوگووشان که از اهمیت استراتژیک برخوردار است.
ما اشغالگران را از ارتفاعات استراتژیک رشته کوه مورُوداغ بیرون راندیم و همچنان با موفقیت تمامیت ارضی کشور خود را بازیابی می‌کنیم.
- ما از طرف‌های مختلف در مورد مشارکت مزدوران سوریه یا لیبی در کنار ارتش آذربایجان می‌شنویم، تا چه حد می‌توانیم این موضوع را باور کنیم؟
- من قبلاً بارها در مورد این موضوع صحبت کردم. دیگر نیازی به مشارکت نظامی خارجی در آذربایجان نیست. ارتش ما متشکل از بیش از صد هزار رزمنده است و در صورت لزوم با بسیج می‌توان این رقم را چندین برابر کرد.
امروز، تشکیلات مسلحی که در اختیار داریم کاملاً قادر به انجام هر وظیفه محوله هستند. فلم تخریب تجهیزات نظامی ارمنستان در انترنت موجود است. البته هیچ مزدوری از چنین شرایط و توانایی‌های فنی بالایی برخوردار نیست. ما فقط با استفاده از هواپیماهای تهاجمی بدون سرنشین و بدون احتساب سایر ابزارهای موجود، تجهیزات نظامی دشمن را به ارزش بیش از ۱ میلیارد دالر منهدم کرده ایم.
پتانسیل ارتش آذربایجان مشخص است و بر کسی مخفی نیست. بنابر این، ما نیازی به نیروهای نظامی اضافی نداریم. آذربایجان همیشه یک مبارز ثابت علیه تروریزم بین‌المللی بوده است، ما هرگز به هیچ سازمان تروریستی اجازه نخواهیم داد که در خاک ما لانه بسازد، حتی بیشتر اینکه آنها تهدیدی برای مردم و همسایگان ما باشند.
ما هرگز اجازه این کار را نخواهیم داد. هیچ کس مدرکی مبنی بر حضور تشکیلات مسلح خارجی در خاک آذربایجان، که در درگیری های فعلی شرکت می‌کنند، به ما ارائه نداده است. موضع رسمی ما این است که هیچ مزدور خارجی نداریم.
- در توافق نامه‌های مسکو به تاریخ ۱۰ اکتوبر، اصول اساسی حل و فصل ذکر شده است، لطفاً این اصول را واضح بیان کنید، شما این اصول را چطور درک می‌کنید؟
- این اصول طی سال‌ها تدوین شده است. می‌گویم بیش از ۱۰ سال. در روند کار من با رهبری قبلی ارمنستان، ما بسیار فعال در روند هماهنگی مواضع پیش رفتیم. خیلی سخت بود.
مذاکرات در هر صورت فرآیند دشواری است و حتی بیشتر در مورد چنین مسئله مهمی. با این وجود، هر دو طرف تمایل داشتند که مسیر حل و فصل سیاسی را دنبال کنند. اما متأسفانه پس از روی کار آمدن دولت فعلی ارمنستان، هر آنچه قبلاً انباشته شده بود توسط طرف ارمنی به زباله انداخته شد. همچنین تلاش برای تغییر قالب مذاکرات، مشارکت دادن مقامات به اصطلاح جمهوری قره‌باغ در مذاکرات بود که هم توسط ما و هم توسط روسای مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا رد شد.
در مورد اصول اساسی، همه چیز در آنجا به وضوح بیان شده است. آزادسازی مناطق اشغالی آذربایجان در یک برنامه مرحله‌ای برنامه ریزی شده است. در مرحله اول، این قسمت جنوب شرقی مناطق اشغالی است، که شامل پنج منطقه می‌شود. در مرحله دوم، این مناطق واقع در بین قره‌باغ و ارمنستان - مناطق لاچین و کلباجار است. افتتاح کلیه ارتباطات، از جمله ارتباطاتی که در سایر قسمت‌های مرز ارمنستان و آذربایجان واقع شده است. بازگشت پناهندگان و آوارگان داخلی به محل تولد خود، که به معنای بازگشت پناهندگان آذربایجانی به خاک شوشی و دیگر مناطق منطقه خودمختار قره‌باغ کوهستانی سابق است و مذاکرات در مورد وضعیت نهایی قره باغ کوهستانی، که باید با توافق طرفین انجام شود.
اساساً، به طور خلاصه، این اصول اساسی است که آذربایجان همیشه به آنها احترام گذاشته و آنها را توسعه داده ایم. اما دولت جدید ارمنستان بارها اظهار داشت که غیر قابل قبول است، آنها حتی یک سانتی متر زمین را پس نخواهند داد. نخست وزیر این حرف را زد. وزیر دفاع ارمنستان گفت، که ارمنستان در حال آماده سازی برای جنگی جدید برای سرزمین‌های جدید است. تهدیدها و توهین های مداوم متوجه ما بود که منجر به چنین رویارویی شد. من فکر می‌کنم طرف ارمنی باید هوشیارانه شرایط جدید را ارزیابی کند و به آتش‌بس متعهد شود، که چند ساعت بعد به صورت وحشیانه ای آتش‌بس را با بمباران شهر آرام گنجه نقض کرد.
- آقای رئيس جمهور، اگر درمورد سازش بگوییم، شما تا چه حد برای سازش آماده اید؟ و آیا خطی وجود دارد که شما در هیچ شرایطی از آن عبور نخواهید کرد؟
- موضع ما همیشه بسیار سازنده و سازگار بوده است. موضع ما از نظر اجرای چهار قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، که خواستار خروج کامل، فوری و بدون قید و شرط نیروهای ارمنستان از سرزمین‌های ما بود، به هنجارهای حقوق بین الملل متکی بوده است. موضع ما همیشه مبتنی بر رویکرد عملی است و من فکر می‌کنم تحولاتی که در میز مذاکره وجود دارد به وضاحت این را نشان می‌دهد. آنچه مربوط به خط‌های سرخ می‌شود، ما آنرا بسیار واضح اعلام کردیم و روسای مشترک گروه مینسک آنرا به خوبی می‌دانند: در هیچ شرایطی نباید تمامیت ارضی آذربایجان نقض شود، آذربایجان تحت هیچ شرایطی به استقلال قره‌باغ کوهستانی، موافقت نمی‌کند. اما در عین حال، پیشنهاد ما از این واقعیت ناشی شد که در آینده، جامعه ارمنستان و جامعه آذربایجان باید در خاک قره‌باغ کوهستانی به صورت مسالمت آمیز زندگی کنند. مثل مناطق دیگر آذربایجان منجمله باکو که در آنجا جامعه چندین هزاری ارمنستانی‌ها زندگی می‌کنند، در روسیه، در گرجستان، در کشورهای دیگر که ارمنستانی‌ها و آذربایجانی‌ها در یک قریه باهم زندگی می‌کنند و کار می‌کنند و بین شان هیچ اختلافی وجود ندارد. چرا ما نتوانیم به این دست یابیم؟ ما خواستار این می‌باشیم، اما البته که باید پیامدهای پاکسازی قومی باید از بین برود و همه آوارگان داخلی ما باید به خانه‌های خود بازگردند. در واقع من کمی بیشتر از اصول اساسی، رویکرد ما به سازش‌های احتمالی را برای شما توضیح دادم.
- آقای رئيس جمهور، خشونت این جنگ در تاریخ ثبت شده است. و شما بخشی از این جنگ هستید. شما می‌خواهید چگونه ثبت تاریخ شوید؟
- می‌دانید، هر جنگ – خشونت، قربانی، رنج مردم است، از دست دادن عزیزان است، اما تفاوت در این است که برای مردم آذربایجان این یک جنگ آزادسازی اما برای ارمنستان یک جنگ اشغالگرانه است. این برای کسی راز نیست و یک واقعیت است، که میانجی‌گرهای بین‌المللی از قبل می‌دانند که ارتش موسوم به قره باغ کوهستانی وجود ندارد. امروز در انجمنی که جناح ارمنستانی آنرا چنین می‌نامد، ۹۰ درصد نظامیان – شهروندان ارمنستان اند، آنها توسط دفاتر ثبت نام ارتش ارمنستان به خدمت سربازی می‌روند و به مناطق اشغالی آذربایجان فرستاده می‌شوند: به اگدام، فضولی، جبرائیل، کلباجار، کوباتلی، لاچین، زنگلان. سوال اینست که آنها در آنجا چه می‌کنند؟ امروز در قلمرو آذربایجان که توسط جامعه جهانی به رسمیت شناخته شده اند، نیروهای اشغالگر ارمنستان قرار دارند. و هیچ چیز نمی‌تواند این را توجیه کند: نه از نظر حقوق بین‌الملل و نه از نظر اخلاق انسانی. غیرممکن است که در طول ۳۰ سال سیاست جلوگیری از ورود آذربایجانی‌ها به سرزمین‌های اجدادی خود را دنبال کنید. اینها همان سرزمین‌هایی هستند که جمعیت ارمنستانی هرگز در آنها زندگی نکرده اند. سوال دیگر این است که همه چیز در آنجا نابود شده است و برای بازگشت به آنجا، نیاز به صرف وقت و تلاش زیاد است، اما چنین موضع به هیچ وجه قابل توجیه نیست. بنابراین، ما و سربازهای ما در خاک آذربایجان می‌جنگیم و می‌میریم، و سربازان ارمنستان، آنها در سرزمینی می‌میرند که دولت آنها می‌خواهد آنها را تحت اشغال خود حفظ کند. آنچه مربوط به تاریخ می‌شود، شما بدانید که من قبلا هم درمورد آن فکر نکرده ام، حالا که هیچ. ماموریت اصلی من تحقق اعتماد مردم آذربایجان و عمل‌کردن به وعده‌هایی است که من در طول سال‌هایی که در این مقام قرار دارم، داده ام، می‌باشد. و کشور را در مسیر توسعه هدایت کرده و تمامیت ارضی آنرا تامین کنم، و اینکه چگونه نقش من در آینده ارزیابی خواهد شد به اراده ملت آذربایجان بستگی دارد ، به آنچه که ما به دست خواهیم آورد. لذا من فکر می‌کنم که این موضوع باید به آنهایی واگذار شود که دیدگاه شان در تصامیم من در موارد مختلف منجمله قره‌باغ کوهستانی، غالب بوده است.
- تشکر آقای رئيس جمهور، من تمام سوالاتی را که می‌خواستم پرسیدم، شاید شما بخواهید چیزی از خود اضافه کنید؟
- من می‌خواهم از این فرصت استفاده کنم، ضمناً، من از این فرصت قدردانی می‌کنم ، و سخنان خود را به مخاطبان چند میلیون روسی خطاب می‌کنم، فقط می‌خواهم درک بیشتری از موضع آذربایجان داشته باشند. زیرا گاهی اوقات نظرات متفاوتی در رابطه با درگیری، با تاریخ آن و وضعیت امروزی وجود دارد. بر اساس حقایق، می‌خواهم آنچه را که واقعاً اتفاق افتاده و اتفاق می‌افتد، مورد توجه بینندگان قرار دهم. در آغاز قرن نوزدهم، خان قره‌باغ و شوش ایرباگیم خلیل با روسیه تزاری به نمایندگی ژنرال تسسیانوف توافقنامه‌ای در مورد ورود خانات قره‌باغ به روسیه را امضا کردند. متن این توافقنامه که توافقنامه کیورکچایسکی نامیده می‌شود در انترنت است و هر کسی می‌تواند آنرا مطالعه کند. در این توافقنامه هیچ کلمه‌ای درمورد نفوس ارمنستانی در خانات قره‌باغ، وجود ندارد. جابجایی گسترده مردم ارمنستان به این منطقه پس از دو جنگ روس و فارس در سال‌های ۱۸۱۳ و ۱۸۲۸ آغاز شد. و از آن زمان، اسکان مجدد گسترده ارمنستانی‌ها به منطقه قره‌باغ از خاک ایران مدرن و تا حدودی آناتولی شرقی آغاز شده است. این درمورد تاریخ اینکه این سرزمین متعلق به چه کسی است.
پس از فروپاشی امپراتوری روسیه در سال ۱۹۱۸، جمهوری دموکراتیک آذربایجان و دولت مستقل ارمنستان تاسیس شدند. جمهوری دموکراتیک آذربایجان در تمام این مناطق ایجاد شد و علاوه بر این، روز بعد پس از اعلام تاسیس جمهوری دموکراتیک آذربایجان، تصمیم گرفته شد تا شهر ایروان به ارمنستان به عنوان پایتخت سپرده شود. این نیز یک واقعیت تاریخی است.
در سال ۱۹۲۱، دفتر قفقاز تصمیم گرفت قره‌باغ کوهستانی به عنوان بخشی از آذربایجان بماند و آن را انتقال ندهد، در حالیکه برخی مورخان آنرا نادرست حکایت می‌کنند. این تاریخ این منطقه است. خوب، فکر می‌کنم اتفاقاتی که در اواخر فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی رخ داده است، به همه معلوم است. از این گذشته، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی نیز با جدایی طلبی در قره‌باغ کوهستانی آغاز شد. این به عنوان یک ماشه بود. بسیاری از مردم این تجمعات را فراموش کرده اند، کسانی که آنها را سازماندهی کرده اند، چه کسی پشت آنها بوده است. من اغلب می‌گویم پاشینیان محصول سوروس است. و فکر می‌کنم همه با من موافق خواهند بود.
اما سوروس دیگر حتی یک شخص نیست، او یک مفهوم است. من به هیچ وجه استثنا نمی‌دانم که حتی در آن زمان، برای از بین بردن کشور بزرگ، از چنین ابزارها استفاده صورت گرفت. انفجاردادن از درون، ایجادکردن اختلافات، بازی‌دادن مردم و نابودی دولت. و در واقع چنین اتفاق افتاد. بنابراین، من فقط می‌خواهم این واقعیت‌های تاریخی را به گوش افکار عمومی روسیه برسانم و بگویم که آذربایجان و روسیه با پیوندهای دوستی، همکاری و درک متقابل قرن‌ها پیوند دارند. و من مطمئن هستم که هیچ نیرویی نمی‌تواند روی این مسئله تأثیر بگذارد. اگرچه شاهد تلاش‌هایی از جهات مختلف برای ایجاد اختلاف و بی‌اعتمادی هستیم. اما به لطف سیاست مداوم رهبری روسیه و آذربایجان، ما نه تنها به عقب نمی‌رویم، بلکه به پیش حرکت می‌کنیم.
امروز روسیه و آذربایجان یکدیگر را شرکای استراتژیک می‌نامند. سطح تعامل بین کشورهای ما می‌تواند مثالی برای همسایگان باشد. و من مطمئن هستم که پس از پایان مرحله نظامی درگیری و رفتن به یک توافق سیاسی که ما آماده ایم حتی فردا این کار را انجام دهیم، در صورتی که ارمنستان تلاش خود را برای بازگرداندن آنچه از دست داده است و آنچه متعلق به آن نیست با زور را کنار بگذارد، پس من اطمینان دارم که روسیه به نقش اصلی در ثبات منطقه ما ادامه خواهد داد.