ایگور ثبوتین طی مطلبی می نویسد، سیاست واشنگتن و حکومت رسمی کابل به زودی با مقاومت در افغانستان روبرو خواهد شد. ایجاد جنبش سیاسی جداگانه در شمال کشور به رهبری فرزند احمد شاه مسعود قوماندان بانفوذ اسبق جبهه و وزیر پیشین دفاع که به تاریخ 5 سپتمبر برنامه ریزی شده، به نشانه اضافی آن مبدل گشته است. احمد مسعود جوان پیش از این اعلام کرده بود که بعید است وی از توافق پیش بینی شده میان ایالات متحده و طالبان* حمایت کند. به گفته وی، این گفتگو فقط تروریست ها را تشویق می کند و به طالبان باید وزنه متقابل ایجاد گردد.
مسعود جوان در مصاحبه با آژانس FrancePresse اعلام کرد که جنبش سیاسی جدید از 5 سپتمبر در ولایت پنجشیر آغاز خواهد شد. دره پنجشیر به عنوان سمبول مقاومت در برابر طالبان محسوب می شود.
این تا اندازه زیادی به احمدشاه مسعود مربوط میگردد که در سپتمبر سال 1996 پس از آن که کابل تحت کنترول طالبان قرار گرفت، با نیروهای خود به پنجشیر عقب نشینی کرد و به شبه نظامیان اجازه پیشروی به شمال نداد. حتی در زمان حضور نیروهای شوروی در افغانستان، در پنجشیر منطقه دفاعی مناسب ایجاد شده بود که برای مدت طولانی در برابر عملیات تهاجمی به مقیاس بزرگ از سوی نیروهای شوروی و افغانستان مقاومت میکرد. به پاس خدمات نظامی به احمدشاه مسعود لقب "شیر پنجشیر" داده شد.
با وجود آن که "شیر پنجشیر" در سال 2001 توسط تروریست کشته شد، چهره وی هنوز در افغانستان از اعتبار برخوردار است. همرزمان او در ائتلاف ضد طالبان «ائتلاف شمال» در زندگی سیاسی جمهوری حضور دارند. مسعود جوان که در سال 2016 با نیت روشن برای تغییر چشم انداز سیاسی به کشور مادری خود بازگشت، به خوبی این امر را درک میکند. به نظر می رسد که اکنون مصاحبه سیاستمدار 30 ساله با آژانس فرانس پرس، عمدتاً به این دلیل راه اندازی شده که روند مذاکره در قطر به رهبری ایالات متحده و طالبان در مرحله نهایی قرار دارد و واشنگتن میخواهد قطعات نظامی خود را از جمهوری اسلامی خارج سازد.
مسعود پسر میگوید که موافقت نامه بالقوه برای افغانستان خطرناک است. و این علل زیاد دارد. مسعود، ضمن تبصره بر مذاکرات قطر، میگوید:« این پروسه افغانی نیست. این فقط بین امریکا و طالبان صورت میگیرد. به عقیده او، خروج سریع نیروهای خارجی میتواند به تخریب سیستم امنیتی افغانستان منجر گردد. سیاستمدار جوان میگوید که نیروهای مختلف در پنجشیر و ولایات دیگر افغانستان مسلح میشوند و برای آینده بدون خارجیان آمادگی میگیرند. پسر رهبر سابق «ایتلاف شمال» تصریح کرد:« با تاسف، حکومت توان ادامه مبارزه با طالبان را ندارد». او فکر میکند که به نمایندگان مقامات رسمی کابل فساد و نبود تجربه اداری مزاحمت میکند. به همین ارتباط مسعود جوان میخواهد ایتلاف خود را ایجاد کند که با افراد مسلح طالبان هم از نظر سیاسی و هم از نظر نظامی مقابله خواهد کرد.
مسعود جوان میگوید:« من واقعاً امیدوارم که مردم افغانستان هرگز خونریزی دیگری را نبینند. اما اگر این کار رخ دهد، پس در افغانستان صدها هزار جوان وجود دارند که سلاح به دست خواهند گرفت. اگر ما نتوانیم پروسه را پیش بریم که قدرت را بین همه تقسیم کند، افغانستان را غیرمتمرکز سازد، ما به حل مشکلات قادر نخواهیم شد». او معتقد است که ایالات متحده خیلی سریع در برابر طالبان گذشت نمودند و دیگر نیروهای سیاسی افغانستان را از پروسه مستثنی ساختند.
عمر نثار مدیر مرکز مطالعات افغانستان معاصر در گفتگو با روزنامه«نی زاویسمایه گازیته» یادآوری کرد: "اتحادیه نظامی-سیاسی «ایتلاف شمال» که در آن گروه های غیر پشتون نقش مهمی را ایفا می کردند، در نیمه دوم دهه 1990 به مثابه پاسخ به گسترش جنبش طالبان تشکیل گردید. طالبان در آن زمان بخش قابل توجهی از خاک افغانستان را تحت كنترل خود درآوردند و روابط نزدیكی اتحادی با گروه «القاعده»* داشتند. پس از مرگ احمد شاه مسعود، رهبر اتحاد شمال كه دو روز قبل از 11 سپتمبر سال 2001 رخ داد و بعداً قتل برهان الدین ربانی رئیس جمهور پیشین کشور، ایتلاف دچار بحران گردید».
این کارشناس به این نقطه توجه مبذول میدارد که در بین رهبران جدید هیچ سیاستمداری وجود ندارد که بتواند ائتلاف گسترده ای را به دور خود جمع کند. به گفته وی، در داخل «ایتلاف شمال» رقابت ها آغاز شد که به تضعیف بلاک منجر گردید.
آغای نثار میگوید:« ولی آن هرچه بیشتر در نتیجه برنامه ائتلاف غربی در باره خلع سلاح گروه های مسلح (دایاک)، که در سال 2004 به پایان رسید، تضعیف گردید. امروز بخش قابل توجهی از قوماندانان پیشین جبهه ایتلاف که هنوز هم از اعتبار در بین باشندگان برخوردار هستند، از رهبران ناراضی اند که نتوانستند از آنها دفاع کنند. به این ارتباط، به مفکوره احیای «ایتلاف شمال» به ویژه در شمال افغانستان تقاضا وجود دارد. به آن در سطح منطقه تقاضا موجود است. از این گذشته، طالبان حتی قبل از ورود نیروهای ناتو در افغانستان با«ایتلاف شمال» می جنگیدند و آنها هنوز هم آنها را به مثابه مخالفان خود بررسی می کنند. بنابراین، با در نظرداشت اینکه، احتمالاً، طالبان نقشی معین در زندگی سیاسی آینده کشور بازی خواهند کرد، بسیج شمالی ها می تواند نقش کلیدی در توازن قوا بازی کند».
به گفته تحلیلگر، بازسازی «ایتلاف شمالی» - در صورت افزایش تهدیدهای تروریستی ناشی از خاک افغانستان - می تواند، مانند سال های 1990، به عنصر کلیدی اصلی سیستم امنیت منطقه ای مبدیل گردد. به گفته نثار، «ایتلاف شمال» در وریانت نو خود، احتمالاً، سعی خواهد کرد، از توافقات که ایالات متحده و طالبان به انعقاد آنها نزدیک شده، فاصله بگیرد. کارشناس پیش بینی می کند، اگر محتوای این سند حتی قسماً نشان دهنده استقرار نظم در افغانستان باشد که طالبان مدت ها می خواهند برقرار نمایند، این فقط به افزایش قدرت جنبش سیاسی جدید منجر خواهد شد.
*(گروه های ممنوع در فدراسیون روسیه)