راکش سود (Rakesh Sood) در نشریه The Hindu (هند) می نویسد، برای کشورهای که در حل منازعه افغانی شرکت دارند، شناسایی «طالبان» (جنبش ممنوع در فدراسیون روسیه — تبصره مدیریت مسوول) به مثابه بازیگر کامل آسان نیست. روسیه این کار را در چوکات ملاقات مسکو انجام داد. پاکستان ملاقات طالبان با عربستان سعودی و امارات متحده عربی، زمانیکه هیات آنها در تهران قرار داشت، سازماندهی نمود. هند نیز باید از عدم اطمینان بر خود در صحنه دیپلوماتیک رهایی یابد. اما امریکا باید چه کار کند؟
یک سال قبل در روز سال نو مقامات عالی هند به خوشی از تویت دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا استقبال کردند:« ایالات متحده طی 15 سال اخیر به اساس حماقت به پاکستان کمک به اندازه 33 میلیارد دالر تخصیص داد، ولی او به ما هیچ چیزی، به جز از دروغ، بازی دادن، نه داد و رهبران کشور ما را احمق فکر کردند. آنها به تروریستان که ما در افغانستان می پالیم، پناه میدهند، هیچگونه کمک نمی کنند. بس است!»
امسال در تاریخ 3 جنوری او در جلسه کابینه وزرا گفت:« من با هند و صدراعظم مودی مناسبات خوب دارم. اما او پیوسته به من قصه میکند که کتابخانه در افغانستان ساخته. خوب، کتابخانه… این چه… این میدانید که چه؟ این پنج ساعت از آن بود که ما (در باره افغانستان) صرف کردیم. او این را میگوید و او بسیار هشیار است. و ما باید بگوئیم:« اوه، تشکر به خاطر کتابخانه». اعضای خشمگین و متعجب مقامات عالی هند چاره جز این نداشتند که نتیجه گیری نمایند که میستر ترامپ، احتمالاً، عمارت پارلمان افغانستان در کابل را که هند به مبلغ 90 میلیون دالر اعمار نموده، کتابخانه فکر کرده است.
مولف می افزاید، میستر ترامپ در سیاست افغانی خود سردرگم شده و به شدت راه بیرون رفت جستجو میکند. وقتیکه او در اگست سال 2017 استراتژی افغانی خود اعلام داشت، پس گفت که آرزوی او از اول خارج شدن بود. رئیس جمهور را به عکس موضوع وزیر دفاع وقت جیمس میتیس، آمر قرارگاه جان کیلی، مشاور در امور امنیت ملی گ.ر. ماکماستر و جنرال جان نیکلسون قوماندان عملیات در افغانستان متقاعد ساختند. از آن به بعد همه آنها را تعویض کرد که برای ترامپ امکان پیروی از «غریضه های» او را سهلتر ساخته است.
شکست استراتژی افغانی
ایالات متحده حالا در افغانستان 45 میلیارد دالر، بشمول پنج میلیارد برای ادارات امنیتی افغان و 780 میلیون جهت کمک اقتصادی، مصرف میکنند. پول باقیمانده برای نیروهای نظامی امریکا و حمایت لوژیستیکی تخصیص داده شده اند. این ارقام با مروز زمان کاهش می یافت، چون نیروهای امریکایی از 100 هزار نفر در سال 2010 تا 15 هزار نفر کاهش یافته است. ولی طی 18 سال اخیر بهای مجموعی عملیات در افغانستان برای ایالات متحده به مبلغ 800 میلیارد دالر جهت استقرار نیروهای امریکایی و 105 میلیارد دالر برای بازسازی افغانستان تمام شده است. به تعداد 2400 نظامی امریکا کشته شده، اگرچه از لحظه قطع عملیات محاربوی ایالات متحده در سال 2015 تعداد تلفات تا 12 نفر در سال کاهش یافته است. باوجود تلفات انسانی و مخارج مادی، اوضاع پیوسته وخیمتر شده میرود. شک و تردید میستر ترامپ به ارتباط ادامه حضور امریکا در افغانستان تائید میشود.
استراتژی سال 2017 متوجه رفع بنبست نظامی به کمک توسعه حضور نظامی امریکا به تعداد 5000 نفر، هشدار به پاکستان و تحکیم توانمندی افغانستان بود. بعد از گذشت بیش از یک سال میتوان با اطمینان گفت که استراتژی ناکام شده است. اوضاع از نقطه نظر نظامی هرچه بیشتر به نفع «طالبان» تغیر میکند، در حالیکه پناه گاه های «طالبان» و «حقانی» (سازمان تروریستی در افغانستان که در اتحاد با «طالبان» علیه نیروهای حکومتی مبارزه پارتیزانی پیش می برد — تبصره مدیریت مسوول) در افغانستان دست ناخورده باقی مانده اند.
نیروهای امنیتی افغانستان روز به روز بی حد تضعیف شده میروند. از سال 2015، وقتیکه نظامیان افغان مسوولیت پیشبرد عملیات محاربوی به دست گرفتند، در حدود 30 هزار نظامی کشته شده اند. در بین باشندگان محلی همه ساله سه هزار نفر کشته میشوند. نیروهای افغان در شرایط کاهش جلب و احضار مردم نو و افزایش تعداد فراریان به اندازه بیش از 10%، از تعداد تعیین شده کاهش یافته است.
در تاریخ 20 دسمبر با شور و هلهله زیادی انتخابات پارلمانی برگزار شدند، اما اعلان نتائیج نهایی پیوسته در زمینه اظهارات راجع به اینکه یک چهارم آرا جعلی اند، به تعویق انداخته میشود.
چند ساعت بعد از استعفای جیمس میتیس از مقام وزارت دفاع اطلاعات تائید نشده راجع به خروج هفت هزار نظامی امریکا از افغانستان منتشر شدند. قصر سفید، عقب نشینی کرد و تدقیق ساخت که این یکی از وریانت های مورد مطالعه است، اما فیصله اتخاذ نشده است. ولی روشن است که باد به کدام جهت می وزد.
تجمع اشتباهات
پرابلم در اینست که ایالات متحده امریکا (و شرکای آنها در ایتلاف) طی 18 سال یک عده اشتباهات با عملکرد و بی تفاوتی خود مرتکب شده اند. قانون اساسی در سال 2004 به روحیه امریکا قدرت رهبری کننده رئیس جمهور را در صورت عدم موجودیت موسسات قانونگذاری، قدرت قضایی و جامعه مدنی، اصل کنترول و وزنه های متقابل تصویب کرد.
مداخله در عراق در سال 2003 مخارج هرچه بیشتر و بیشتر از طرف امریکا مطالبه میکرد و توجه را از افغانستان منحرف ساخت. وقتیکه در سال 2006 «طالبان» دوباره قوای شان را بسیج ساختند و حملات انتحاری را آغاز کردند و از بمب های ساختگی استفاده میکردند، امریکا برای اعتراف بر این آماده نبود و به تطمع پاکستان ترجیح میداد، تا همکاری آن را جلب نماید. تولید تریاک جهت تمویل جنبش طالبان افزایش می یافت. از سال 2002 جامعه بین المللی در حدود 15 میلیارد دالر جهت مبارزه با ترافیک مواد مخدر صرف کرده است. برای نیروهای بین المللی، شامل 34 دولت، سیستم قوماندانی مشترک و کنترول کفایت نمی کرد و آنها قواعد مختلف شرکت را بکار می بردند. نیروهای انگلیس که در هلمند مستقر بودند، اولتر از همه با طالبان محلی به تفاهم رسیدند و بر تولید تریاک چشم پوشی میکردند.
حامد کرزی از سال 2001 تا 2014 رئیس جمهور بود. در زمان ریاست جمهوری بارک اوباما مناسبات او با امریکا در صورت تبادله پی هم نیش زدن ها هرچه بیشتر متشنج تر میگردید. انتقادات علنی او از پاکستان امریکا را عصبانی می ساخت که بعد از افزایش نیروها در سال 2010 هرچه بیشتر به پاکستان وابسته بودند. فیصله میستر اوباما راجع به اعلام افزایش قطعات یکجا با جدول زمانی خروج نیروها طالبان را جسورتر ساختند. نیروهای امنیتی افغان با عجله دوچند ساخته شدند، تا نقش عمده را در سال 2015 بر دوش گیرند، اما به زودی معلوم شد که آموزش و تجهیزات کفایت نمی کنند. آنها بطور کامل به نیروی هوایی امریکا وابسته اند.
نتیجه مجموعی اینست که حضور امریکا از حسن نیت نه، بلکه از تعهدات ناشی میگردد. اینکه خروج نیروهای امریکایی چگونه معلوم خواهد شد، این بسیار مهم است. از همینرو وظیفه حل اوضاع در افغانستان به زلمی خلیل زاد فرستاده ویژه امریکا سپرده شده است. انتخابات ریاست جمهوری سه ماه — به 20 جولای — به تعویق انداخته شده، اما کمتر محتمل به نظر میرسد که میکانیزم الکترونی و بکاربرد سیستم بیومتریک ممکن خواهد شد.
به این ترتیب اوضاع امنیتی امکان برگزاری انتخابات نو ریاست جمهوری فراهم نمی سازد، کاملاً محتمل به نظر میرسد که ایالات متحده بر نظریه نو کنفرانس بن سال 2001 برای ایجاد حکومت موقت پافشاری خواهند کرد که برگزاری لویه جرگه عنعنوی افغانی و برگزاری انتخابات بعد از دو-سه سال را پلانگذاری خواهد کرد. تفاوت در اینست که به مقایسه سال 2001 در پشت میز مذاکرات «طالبان» حضور خواهند داشت که از موضعگیری زور سخن خواهند گفت. این از اعلامیه مورخ 8 جنوری آنها راجع به اینکه آنها دور بعدی مذاکرات با امریکا را نسبت اختلاف نظر در باره مسایل، مربوط به آزادسازی طالبان و شرکت ماموران حکومت افغانستان و خروج نیروهای امریکا لغو کردند، آشکارا معلوم میشود.
روسیه، با منعکس ساختن قانونیت «طالبان»، برگزاری یک کنفرانس دیگر منطقوی در فرمت مسکو پلان میکند. پاکستان ملاقات طالبان را با عربستان سعودی و امارات متحده عربی، زماینکه هیات آنها در تهران بود، سازماندهی نمود.
هند باید چه کار کند
هند باید از عدم اطمینان بر خود از نقطه نظر دیپلوماتیک رهایی یابد، به خاطری که به تفاوت از سال های 1990 امکانات آن برای شرکت محدود نیستند. هند، شاید، اریکه های برای آن نداشته باشد، تا مانع پروسه شود، اما وضع محدود کننده نیز وجود ندارد. هند طی 18 سال اخیر با پشت سر گذاشتن دشواری ها هنگام کار با خصوصیات جغرافیایی و اتنیکی افغانستان، موارد تائید کمایی کرده. بجای آن تا جناح های مورد علاقه خود را برگزیند، هند از ایجاد انستیتوت ها حمایت میکرد و نشان میداد که منافع آن با مفکوره افغانستان با ثبات، امن، مستقل و صلح آمیز مطابقت دارد. دیپلوماسی هرچه فعالتر رسمی و غیررسمی لازم است، تا هند به دور میز مذاکرات به مثابه شریک برتر برای افغانستان در عرصه انکشاف در طول تمام مدت دوره انتقالی باقی بماند.