باوجود مساعی اتخاذشده از طرف ساختارهای جمهوری اسلامی افغانستان، اراضی که مقامات کابل کنترول میکند، پیوسته کاهش می یابد. گزارش بازرسان عمومی ویژه امریکا در باره بازسازی افغانستان (SIGAR) در این باره گواهی میدهد. در حال حاضر کابل 5،55% خاک کشور را با 65% جمیعت کنترول میکند. گزارش به این نقطه توجه مبذول میدارد که این کمترین شاخص طی سه سال اخیر می باشد. یعنی، تحرک کاملاً تاریک آشکارا مشاهده میشود — شورشیان افغان خاک کشور را پی هم از رژیم کابل و نیروهای اشغالگر ناتو تصرف میکند. نه سلطه مطلق در هوا و نه هم برتری کامل نظامی-تخنیکی ایتلاف و نیروهای حکومتی کمک نمی کنند.
اصلاً، در واقعیت اوضاع، نسبت به آنچه که در گزارش منعکس شده، هنوز هم تیره و تار می باشد. در آنجا اشاره شده که 5،55% خاک کشور «تحت کنترول یا نفوذ حکومت افغانستان قرار دارد». و «نفوذ» بدان معنی است که در این اراضی «ارگان های قدرت» فعالیت نمی کنند و در آنجا «طالبان» یا داعش (سازمان های تروریستی ممنوع در روسیه) و همچنان نمایندگان حکومت کابل، نیز وجود ندارند. این اراضی اقوام مستقل اند که دسته های نیرومند دفاع خودی و افراد مسلح قومی دارند که نه افراد مسلح و نه هم ساختارهای نظامی کابل نمی خواهند با آنها درگیر شوند. «وفاداری» آنها یا «نفوذ» حکومت جمهوری اسلامی افغانستان بر آنها «خاموشانه» تعیین میشود، اگرچه در واقعیت امر، این چیزی دیگر به جز از، بی طرفی مسلحانه نیست که بصورت آنی زمان خاتمه می یابد، اگر حکومت، حقیقتاً، جهت «نفوذ» خود تلاش ورزد.
در حال حاضر، کابل و نظامیان ناتو مجبورند حتی عبور قطارهای تامیناتی شان را از طریق اراضی، تحت کنترول جوامع قومی، مورد توافق قرار دهند. در اصل، مناسبات آنها با طالبان که در این اواخر از ناسیونالیزم تندرو پشتون صرفنظر کرده، اکثراً، نسبت به مناسبات با مقامات «کابل» بهترند.
اوضاع در ولایات و ولسوالی های که مقامات حکومتی کنترول میکنند، در وضع بهتر قرار ندارد. به خاطریکه این کنترول اکثراً به حدود پایگاه های نظامی و شهرهای بزرگ محدود میگردد که نظامیان، پولیس و ماموران سعی می ورزند به خارج از آنها پای نه مانند. خاصتاً، در زمان تاریک شبانه روز.
یعنی واقعیت چنین است که خوب می بود، اگر اشغالگران و مقامات حکومتی یک سوم خاک افغانستان را هم کنترول میکرد و این نیز، طوریکه ما می بینیم، پیوسته کاهش می یابد. در اصل، هیچکدام از طرفین اراده پیروزی، تلاش و امکانات جهت تغییردادن اوضاع ندارند.
نظامیان ناتو خود از شرکت در عملیات نظامی دست کشیدند که برای آنها عواقب تلفات بزرگ در قبال داشتند و فقط بر حمایت آتشی توپخانه و هوایی اکتفا کردند که به علت عدم موجودیت تدقیق کنندگان آتش (تا آنها را به مخاطره نه اندازند) در قطعات محاربوی حکومتی، بسیار زیاد موثر نیست و اکثرا به تلفات ناشی از «آتش دوستانه» منجر میگردد.
تحقق «تهاجم» داعش در کشور، به این امید، تا نیروهای «طالبان» را تخریب کنند، برحق ثابت نگردید — دسته های «خلافت» که 86% از اتباع خارجی تشکیل شده، از حمایت کاملاً محدود مردم کشور برخوردارند و نمی خواهند با طالبان صادقانه بجنگند.
تعداد هرچه بیشتر متحدین امریکایان درک میکنند که سیاست افغانی غرب با بنبست مواجه گردیده است. از جمله، رئیس کمیته امور بین امللی پارلمان چک و وزیر خارجه سابق لوبومیر زااورالیک، ضمن واکنش نسبت به مرگ یک نظامی چک در افغانستان، اعلام داشت که ورود نیروهای ناتو به افغانستان، مانند جنگ در عراق، اشتباه بود و پیمان باید در مورد خروج فکر کند.
آنگاه، در تاریخ 22 اکتوبر، در پایگاه هوایی شیندند در ولایت هرات بر نظامیان چک یکی از افغانان که نیروهای ناتو به آنها مهارت های نظامی می آموزند، آتش گشود. در نتیجه آتشباری توماش پروخازکا قوماندان 42 ساله تولی کشته شد و دو نظامی دیگر چک زخمی شدند. و یک هفته قبل از این در پایگاه نظامی نیروهای امریکا در بگرام هنگام گزمه پنج نظامی چک زخمی شده بودند که چهار تن آنها از شفاخانه رخصت خواهند شد و بر زندگی نظامی پنجم، به گفته طبیبان، زخمی شدن تمام عمر تائثیر خواهد کرد.
درک این مشکل نیست که مرگ این نظامیان جوان در جنگ که به هیچ وجه برای مردم چک قابل فهم نیست و به خاطر منافع بیگانه پیشبرده میشود، چقدر فاجعه بار می باشد. زااورالیک گفت:« باید شیوه پیدا شود که چگونه قطعات ما (از افغانستان) خارج ساخته شوند. ما خواستار آنیم، تا ناتو چنین خروج را بررسی کند، تا این کار را مشترکاً انجام دهیم».
به عقیده وزیر خارجه سابق چک، حقیقت راستین راجع به اوضاع در افغانستان بدتر از آنست که فکر میشود، پیمان در آنجا تدریجاً مواضع خود را از دست میدهد. رسانه ها سخنان زااورالیک را چنین نقل میکنند:« اوضاع بهبود نمی یابد، ما توان ایجاد نیروهای افغان را، طوریکه خود تصور میکردیم، نداریم. این برای ما به وجوه عظیم مالی تمام میشود. رفتن به افغانستان اشتباه بود، ولی این عین اشتباه، مانند جنگ در عراق بود. نتائیج برای ما، اساساً، منفی می باشند. من نمیخواهم نظامیان مرده بعدی را مشاهده کنم».
ولی امریکا و رژیم وابسته کابل به آن جلو هرگونه اقدامات در مورد جستجوی طرق آشتی ملی را میگیرند، به ویژه اگر در آنها کسانی شرکت می ورزند که واشنگتن دشمان خود محسوب میکند، مانند روسیه، چین و ایران. بطور مشخص به اشاره امریکا کابل از شرکت در مذاکرات مسکو که طالبان با شرکت در آن موافقه نموده، امتناع ورزید.